Dit is de zevenentwintigste aflevering van de Livius Nieuwsbrief, een maandelijks verschijnend mailtje voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius Onderwijs. U kunt zich momenteel inschrijven voor de cursussen in 2008: het aanbod is hier.
=====
NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE Met de kerst is een hele batterij artikelen online gegaan: Dio van Prusa (een sofist die omstreeks 100 n.Chr. leefde), een klein stukje over de grafsteen van Viatorinus, een artikel over de (terecht vergeten) slag bij Koroupedion, een catalogus van de voorouders van Septimius Severus (Romeins keizer), een heleboel artikelen over de Libische stad Lepcis Magna en een geschiedenis van Syracuse, waaraan nog foto's zullen worden toegevoegd. En op onze zustersite LacusCurtius verschijnt momenteel een hele batterij redevoeringen van de al genoemde Dio van Prusa. Het zou te ver gaan ze allemaal op te sommen, maar 1, 2 en 3 gaan over het keizerlijk bestuur, 7 bevat een geestige beschrijving van het dagelijks leven van een gewone jager die maar een paar keer in zijn leven in de stad is geweest (en eindigt met wat clichés over de aard van beschaving, alsmede een vergezochte veroordeling van pederastie), 27 beschrijft wat er zoal gebeurt tijdens een symposium en in 11 wordt bewezen dat Troje nooit is ingenomen. Inmidddels zijn 25 van de 80 redevoeringen beschikbaar - wordt derhalve vervolgd.
=====
EGYPTE Handig egyptologisch jaaroverzicht. Een leuk artikel over DNA-onderzoek maakt niet alleen duidelijk dat, als je langs de Nijl naar het zuiden trok, mensen ook in de Oudheid geleidelijk donkerder werden, maar dat er een influx van noordelijke genen naar het zuiden is geweest, die werd gevolgd door een influx van zuidelijke genen naar het noorden. Dat heeft een plausibele historische verklaring: tijdens het Nieuwe Rijk heersten de Egyptische farao's over Nubië en in de Late Tijd heersten Nubiërs over Egypte. De mensen moeten destijds makkelijk met iemand van een ander ras zijn getrouwd, en dat is een interessante conclusie. (En nog meer DNA-onderzoek, niet zo interessant; alsmede het DNA van Hatshepsut.) Peulvruchten uit het graf van Toetanchamon zijn, ondanks het feit dat ze uit het graf van een gehypete koning komen, wel degelijk interessant omdat ze helpen het oorspronkelijke gewas, voordat het werd veredeld, te reconstrueren. (Vaak zijn dergelijke gewassen resistenter en sterker dan cultuurgewassen.) Sommige journalisten slagen erin werkelijk niets aan noodzakelijke informatie te noemen. Je moet de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass nageven dat hij toch altijd wel aandacht geeft aan zijn ego de vondsten. Maar ja, hij hield zich deze maand onder meer bezig met het copyright op piramiden (vgl. dit). En verder: avontuurlijk verhaal over de Vallei van de Koningen; de maandelijkse mummie onder de CT-scan; een Romeins fort in de Fayyum; koningsinscriptie in de Sahara (nogal gehypet); grondwaterbeheer & bodemarchief; Yemen.
=====
MESOPOTAMIË Goed nieuws uit Bagdad, waar het museum zich langzaam herstelt. En een poging een vijfde-eeuwse kerk te restaureren. En het beste nieuws is dat er voor de tweede keer in successie geen "maandelijks stukje over de ondergang van ons erfgoed in Irak" is. Of heeft de verveling toegeslagen? Overzichtsartikel over Ebla.
=====
IRAN en CENTRAAL-AZIË Het zal degenen die Iran hebben bezocht niet verbazen dat de opslag van oudheden in Susa catastrofaal is. En verder: een voorstad van Persepolis; houtanalyse uit een paleis van Darius; de Parthische haven bij Siraf.
=====
GRIEKENLAND Uw redacteur was enkele maanden geleden in Griekenland en zocht naar de diolkos, de glijbaan waarover schepen van de Korinthische Golf naar de Egeïsche Zee werden getrokken. Hij kon het ding niet vinden en, vooruit, de nabijgelegen badplaats-met-casino-en-uitzicht-op-de-bosbranden lonkte. Nu weet hij waarom hij de diolkos niet vond: hij is een beetje zoek. Een petitie. Dat is nou aardig: de Erven Onassis stichten een centrum voor Griekse Cultuur in Alexandrië, als een tweede Grote Bibliotheek - die er overigens al is. En verder: Cypriotisch scheepswrak; olijfbomen.
ROME EN ZIJN RIJK In Tarragona staat de huidige kathedraal op een oude tempel. Niet uniek. Maar continuïteit van cultus is altijd aardig. In Rome: de Palazzo Valentini heeft een nieuwe multimedia-show waarbij je door een antieke villa loopt. Wat zou dat zijn? Ook in Rome: de opening van het Huis van Augustus, en de politieke complicaties daarvan. We zouden meer van dat soort journalistiek moeten hebben. Nog meer Rome: een expositie over fresco's uit Pompeii. Niet iedereen zal erheen kunnen, maar de BBC heeft enkele mooie foto's. En verder: filmpje over Vindolanda (Romeins fort met veel soldatenbriefjes); een vervloekingstablet gericht tegen een Romeinse keizer; de mogelijkheden van luchtfotografie; schatvondst; een Romeins kamp, zeer hoog in Schotland; een Romeinse damesschoen uit... Stonehenge.
=====
JODENDOM en CHRISTENDOM Dit is belangrijk: het preliminary report over Qumran is uitgekomen, en laat geen spaan heel van de theorie dat de Dode-Zeerollen de bibliotheek zijn van een sekte (toelichting...). Het paleis van koningin Helena van Adiabene (een koninkrijk in Irak/Turkije met een grote Joodse bevolking) lijkt te zijn ontdekt in Jeruzalem. Kerstbomen staan niet in de Bijbel. Maar er valt wel iets over te vertellen. Er is al een tijd het een en ander te doen over de overgang van het Jodendom tussen de Bar Kochba-opstand en het Middeleeuwse Jodendom. Is het Jodendom nieuw leven ingeblazen door christelijke autoriteiten? Een poging tot duiding. Livius-docent Richard Kroes is een blog begonnen, en maakt de kachel aan met christelijke apologeten, en nog eens. En verder: Tall adh-Dhahab; geneuzel, maar het was tenslotte Kerstmis.
=====
ROMEINEN IN DE LAGE LANDEN Geweldig overzicht van alle opgravingen in Vlaanderen. Leuk: alle Romeinse bronnen voor onze contreien zijn ooit verzameld, en die collectie is nu online. Een beetje zuidelijk, maar uw redacteur plaatst het in deze rubriek omdat hij zo snel niet ziet waar het anders kan: de door Lucanus genoemde Gallische godheid Toutatis is nu ook epigrafisch geattesteerd. En verder: het Romeinse schip bij Keulen nog een keer; Beverwijk; en een schitterende foto van de gereconstrueerde Romeinse wachttoren bij Vechten.
=====
OVERIG Nieuws uit de Verenigde Arabische Emiraten, dat hadden we in deze nieuwsbrief nog niet. Erg boeiend is het niet, overigens. En een geweldige site met de titel Documenta Catholica Omnia. Alle kerkvaders bij elkaar, maar ook notoire bestrijders van de kerk van Rome, zoals Marsilius van Padua, de grote theoreticus van de Europese democratie en de scheiding van kerk en staat. Beschouwend artikel over het verschil tussen Latijn in Europa en Latijn in Amerika.
=====
DE "KASTEEL VAN AMSTERDAM-PRIJS" Elke maand zijn ze er weer: persberichten waarin sensationele archeologische vondsten worden gemeld, en en waarvan al gauw duidelijk is dat het erom gaat publiciteit te genereren om de financiering van de betreffende opgravingen veilig te stellen. Zoveel creativiteit verdient aandacht, en daarvoor is de "Kasteel van Amsterdam-prijs" ingesteld. Deze maand kan de prestigieuze onderscheiding natuurlijk niet gaan naar een ander bericht dan dat Tepe Sialk een "starting point of religious thought" is. De laatste regel maakt wel duidelijk dat wat "according to archeological evidence ... the origin of human technology, industry and religious thought" wordt genoemd, in feite een campagne is om de ruïneheuvel op de monumentenlijst te krijgen. Maar dit soort overdreven claims -die overigens veel lijken op wat over Griekenland wordt beweerd- horen vanzelfsprekend thuis in het Oera Lindaboek.
=====
NIEUWE EXPOSITIES Die moeite kunt u zich besparen: de Afghanistan-expositie in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Het is een uitgeklede versie van de tentoonstelling vorig jaar in het Musée Guimet, en je mag er niet fotograferen - ofwel: je moet je behelpen met een catalogus waarin nooit de dingen staan die jij rustig wil bestuderen. Waarom worden over dergelijke anticulturele praktijken nooi nooit Kamervragen gesteld? Doe ook maar niet: "Ägyptens versunkene Schätze" in Bonn - zie de bespreking. Maar van de andere kant: die "Dekadenz und Luxus"-expositie is afgelopen en in Haltern is de eigenlijke expositie weer terug van weggeweest. En die is de moeite van het bezoeken wél waard. Oudere exposities: zie hier.
=====
VRIENDEN VAN LIVIUS De komende activiteit van de VvL is op zondag 3 februari 2008: een lezing van Janine Prins, die in 2006 in het Handelsblad wekelijks verslag deed van een zeven maanden durende zwerftocht door Midden- en Zuidoost-Europa. Ze zal ons vertellen hoe de val van de Muur daar is ervaren en wat erna is gebeurd tussen de oudere en jongere generaties. Traditiegetrouw is de VvL-lezing in Het Ponthuys, op slechts drie minuten varen vanaf het Centraal Station. We beginnen om twee uur en sluiten af rond de klok van vieren. Een vrijwillige eigen bijdrage wordt op prijs gesteld.
NIEUWE BOEKEN De Griekse filosoof Ploutarchos schreef een reeks verrukkelijke dubbelbiografieën: steeds zette hij een Griek en een Romein tegenover elkaar, om door het contrast dieper door te dringen tot wat bepaalde waarden en gedragspatronen inhouden. Van de hand van Hetty van Rooijen is nu Beroemde Grieken verschenen, waarin twaalf biografieën zijn opgenomen. Over enkele maanden verschijnt de tegenhanger, Beroemde Romeinen. De vergelijkingen, waar het Ploutarchos om te doen was, komen er bekaaid vanaf, zodat het is alsof we nu een bundel hebben met de eerste kwatrijnen van een aantal sonnetten, over enkele maanden een bundel met tweede kwatrijnen, maar nooit de sextetten met de pointe. Dit gezegd hebbende moet meteen worden toegevoegd dat Van Rooijens bundel een feest is om te lezen: ze heeft een leuke selectie gemaakt, het boek vlot vertaald en goed geannoteerd. Kortom, driewerf aanbevolen. Het ISBN-nummer is 90.253.6333.8. En voor de verandering ook eens een blik op de ramsj. Bij de Selexyz-boekhandels liggen stevige stapels van Herman Vanstiphouts Eduba. Schrijven en lezen in Sumer (90 5875 192 9). Een prettig boek. Ook Garry Wills' Saint Augustine is verramsjd, een van de tien belangrijkste boeken op het gebied van de oude geschiedenis uit de afgelopen tien jaar. Vanaf de eerste pagina heeft Wills (Pulitzerprijs 1993 voor een juweel van een boek over Lincoln als redenaar) de lezer te pakken en biedt hij een prachtportret, waarin hij met weinig woorden een compleet vakterrein een nieuwe richting heeft gegeven. Daarbij staat centraal dat de kerkvader in de eerste plaats docent in de welsprekendheid is geweest - en een verdraaid goeie ook. Overtuigend is bovendien hoe Augustinus wordt verdedigd tegen enkele standaardverwijten over zijn seksuele gedrag. "Augustine falls short of no moral standard," merkt Wills droog op, "except that of a saint". Voor 4,95 is het kleinood voor u.
=====
OVERLEDEN Met Jean Bottéro gaat een van de allergrootste Franse orientalisten heen - een man met de eruditie van een voorbije generatie.
=====
EN TOT SLOT Hoe transporteer ik een obelisk? En uw toegenegen recensent gaat nu vier weken op reis naar El Alamein en Tobruk.
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!