Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Dit is de achtenvijftigste aflevering van de Livius Nieuwsbrief, voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius.
U bent nog welkom op de zomer- en najaarscursussen, zoals deze of deze, en er is nog één plaats vrij in de reis naar Griekenland.
Jona Lendering (redactie)
========================================
NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE
Deze maand een stukje over het schrijftablet van Tolsum en wat langere artikelen over Tušpa (Van), Ammon en Nemrud daǧi. Plus: uw redacteur kreeg een prijs en gebruikte zijn nawoord om te vertellen over enkele problemen bij het populariseren.
Op onze zustersite LacusCurtius de Engelse vertaling van Cicero's De officiis, met uitleg.
========================================
EGYPTE
Een van de spannendste oudheidkundige puzzels is de Bronstijdchronologie. Een van de cruciale kwesties daarbij is dat er puin uit de vulkaan Thera (ontploft rond 1628 v.Chr.) is gevonden boven een Egyptisch paleis van de zeventiende dynastie (verlaten rond 1550 v.Chr.). Daar zit een tegenspraak: óf het paleis was al in 1628 niet meer in gebruik en de Egyptische chronologie is te kort, óf de vulkaan is later uitgebarsten (wat ingrijpende gevolgen heeft voor de chronologie van Anatolië), óf er is een verklaring die we nu nog niet herkennen. Een koolstof-14-datering lijkt nu te suggereren dat het probleem in Egypte zit. Althans, dat zegt dit artikel. Maar dit artikel zegt het tegendeel.
Het maandelijkse gesleep met mummies: een, twee, drie, vier.
En verder: een tunnel op het plateau van Giza en gebruik van georadar bij Avaris (officiële website).
En na dit artikel zou ik een half jaar niks, nada, niente, nop meer willen horen over Toetanchamon. En ook niet over de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass trouwens, die deze maand nogal negatief in het nieuws kwam (1, 2). Maar het zal wel niet gaan lukken.
========================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Aardig artikel over het ontstaan van de bijenteelt, en je krijgt bewondering voor de archeoloog die zulke scherpe ogen heeft dat hij "honeybee remains in a 3,000-year-old apiary" kon zien.
Een zegel uit Gath zou bewijzen dat die stad in de achtste eeuw een eigen koning heeft gehad, en er lijken ook vondsten te zijn gedaan uit de Achaimenidische tijd.
Dat hebben we vaker gehoord, dat de aanleg een stuwdam in Iran een archeologische site bedreigt, maar anders dan bij Pasargadae is het dit keer geen verzinsel dat door politieke activisten naar buiten wordt gebracht, maar geeft de Iraanse staatsomroep het zelf toe: hier. Let op het schattige eufemisme "post-Achaimenidisch" voor "Macedonisch".
In Nablus is een antiek standbeeld gevonden dat clandestien is opgegraven. Primitief, maar o zo mooi, kijk maar.
De Zahi Hawass van de bijbelse archeologie is Hershel Shanks, die in de New York Times, anders toch een serieus medium, een ware hagiografie krijgt. Gelukkig zijn er nog mensen met kritische instincten.
Er was een tijd dat deze nieuwsbrief elke maand moest verwijzen naar de plundering van ons erfgoed in Irak. Daar leek even een einde aan gekomen. Leek. En nu we toch bezig zijn: Afghanistan.
En verder: Akdepe, een 3200-jaar oude wieldop, foto's van Tel Qashish, een Fenicische legerplaats op Cyprus, meer Cyprus, al-Andareen, Daraa, een rommelig stukje over vondsten langs de Eufraat, de Belgische opgravingen in Apamea, de zoutmannen en smokkel van oudheden in Saoedi-Arabië.
========================================
GRIEKENLAND, BULGARIJE en TURKIJE
Hier gaan we hopelijk heel snel heel veel meer over horen: de hoofdstad van Seha is gevonden, een Bronstijdstaat in westelijk Turkije. Als er één plaats is waar we mogen hopen op nieuwe bronnen over de oorlog die Seha en de Hittiten in de dertiende eeuw voerden tegen de koning van Ahhiyawa, nadat deze (via een bondgenoot) koning Alaksandus had verdreven uit Wilusa, dan is het in de hoofdstad van Seha.
Foto's rond die kouroi uit Tenea: 1 en 2.
Interessant artikel over de praktische toepasbaarheid van de leer van de Stoa - van dit soort stukken zou ik elke maand minstens een willen hebben.
En verder: de hype voor Çatalhöyük wordt alvast voorbereid, Karanovo, Rhodiapolis, Kyparissia (informatie in de laatste alinea's), Kozi Gramadi, Efese en het graf van iemand die is vermoord tijdens de Grote Volksverhuizingen.
========================================
ROME EN ZIJN RIJK
In een wat macaber artikel over Pompeii wordt de doodsoorzaak van de slachtoffers uit de doeken gedaan. En nog meer Pompeii (vandalisme).
In januari berichtten we over de bronnen van de Aqua Traiana; dat muisje heeft een staartje.
Gebakken lucht: aanvankelijk oogt het idee dat de Dionysuscultus in Rome ouder was dan aangenomen interessant, maar als je het rustig leest staat er precies niets in het artikel. Aan het einde ontaardt het dan ook nog in zinledig geneuzel over "cross-disciplinary theories" en "paradigm shifts".
En verder: een tempel in het Syrische Al-Bared, Dimitrovgrad (Servië), Caesarea Philippi, Adjara (Georgië), Sofia, Pecs, Sexaginta Prista, monumentenbeleid in Roemenië (niet veel beter dan bij ons).
========================================
BENOORDEN DE ALPEN
Toen de Betuwespoorlijn werd aangelegd, was Nederland doorsneden door een archeologische opgraving met een lengte van 160 kilometer, van Hoek van Holland tot Zevenaar. Het Duitse equivalent is hier en de vondsten zijn leuk.
Er komt een TV-serie over gladiatoren, en die moet worden gehyped.
Een luguber artikel over tientallen kinderlijkjes - dat zou "dus" een bordeel zijn.
Een onbegrijpelijk artikel over Romeinen in Cornwall, waarin wordt beweerd dat historici tot nu toe dachten dat de Romeinen er nooit kwamen; er zijn toch minstens vier forten bekend.
En nu we het toch hebben over Groot-Brittannië - hier is het maandelijkse rijtje: een villa in Berkeley, Rochester, een schatvondst in Wiltshire (en als u zich afvraagt waar u dat gezicht ook alweer van kent: Tony Robinson).
En verder: vondsten uit de Bronstijd, IJzertijd en Romeinse tijd in Antwerpen, Duiven, Cuijk, Oedelem, een Romeinse boerderij in Beerse.
========================================
OVERIG
Die Thor Heyerdahl-achtige expeditie om met een nagebouwd Fenicisch schip om Afrika heen te zeilen is inmiddels op weg naar de Azoren.
Enigszins off-topic is dit kleine juweeltje over het prepareren van leer, met een intrigerende opmerking over geiten aan het einde. Meer oud leer: hier.
En verder: recensies van de speelfilm Agora (1, 2, 3, 4, 5), terugblikken op het Romeinenfestival (1, 2, 3), nieuwe zalen geopend in de Villa Giulia en het Vlaams parlement heeft de Europese conventie van Valletta geratificeerd.
========================================
JODENDOM en CHRISTENDOM
Edith van den Berg blogt onverdroten verder ("de Bijbel chronologisch") en behandelt verschillende facetten van het boek Amos: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 en 8. Het leuke van het internet is dat vervolgens iemand daarop kan reageren, zoals Jan Pieter van de Giessen hier doet.
Er zijn de laatste jaren verschillende pogingen gedaan de genetische verwantschap te bepalen van de joden. De politieke implicaties zijn evident: als er sterke overeenkomsten zijn, kun je zeggen dat er sprake is van een Joods volk, wat gevolgen heeft voor het zionisme. Een nieuwe aflevering in de discussie vindt u hier.
En verder: vierde-eeuwse ikonen van Petrus en Paulus in Rome, Samaritaanse claims, de oriëntatie van synagoges in de late Oudheid en het aanhoudende gedoe bij de Klaagmuur.
========================================
DWAASHEID
Een onderwerp dat ik hier even plaats, hoewel het gaat om serieuze wetenschap: een classicus meent dat Plato zijn dialogen een muzikale structuur heeft gegeven. Dat is allemaal best mogelijk, maar het ontspoort verschrikkelijk als hij bescheiden opmerkt "the birth of Western thought and science now looks different".
Verder orakelt hij dat "we're having a battle with other cultures about what kind of country we're going to be. And it matters very much that we understand how we got to be a democratic country with human rights." De redenatiefout staat bekend als "historisch essentialisme": als je weet hoe iets is ontstaan, weet je wat het later feitelijk is. En dat is dan de eerste keer dat iemand 9 scoort op de Schaal van Ktesias.
========================================
INTERNET
In dit rubriekje kon de laatste maanden veel goed nieuws staan over websites die door academische instellingen zijn geopend. Een hele mooie is het Global Egyptian Museum.
Iets minder gelikt, maar daarom niet minder interessant: een lange lijst downloadbare boeken uit de negentiende eeuw. Ik kan nu een flauwe grap maken dat ook u niet wil dat mensen ontdekken dat in uw huis geen exemplaar aanwezig is van het Corpus Paroemiographorum Graecorum, maar die negentiende-eeuwers, die konden wel wat. Als wij verder kunnen zien, is het omdat wij staan op de schouders van reuzen.
Potentieel problematisch: de Classical Works Knowledge Base, die digitale vertalingen wil ontsluiten. Ik zou niet weten hoe "specialized link resolver software" in staat is de vier Egyptische koninginnen Arsinoë uit elkaar te houden en te onderscheiden van het half dozijn steden met dezelfde naam.
Het beste internetnieuws in tijden: het British Museum gaat samenwerken met de Wikipedia. Zoals al eerder opgemerkt is de vraag niet of de Wiki goed of slecht is; zolang het de voornaamste bron van wetenschappelijke informatie ter wereld is, is het een gegeven. De vraag is vooral hoe we de Wiki de vereiste kwaliteit geven. Het British Museum toont hoe, en dat leidt alvast tot een verdraaid goed artikel over de Cyruscilinder, geschreven door de "Wikipedian-in-residence".
========================================
EN TOT SLOT
Eindelijk begrijpen egyptologen nut & noodzaak van de piramiden.
Jona Lendering
Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010) en bij Aantekeningen bij de Bijbel.
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
