Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Dit is de honderdenvijfde aflevering van de Livius Nieuwsbrief, een maandelijks verschijnend mailtje voor mensen met belangstelling voor de antieke wereld. Het wordt uitgegeven door Livius.
De nieuwsbrief is gratis en u kunt hem doorsturen aan wie u maar wil; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.
Zomaar eens een cursus uit het Liviusaanbod: de reis naar Bulgarije.
Jona Lendering (redactie)
======================================
KORTING
Het Nijmeegse Romeinenfestival is dit jaar op zaterdag 31 mei en zondag 1 juni op het Kops Plateau, de plaats waar de Romeinse generaal Drusus ooit zijn hoofdkwartier had. Re-enactors, vertalers en wetenschappers uit binnen- en buitenland leggen uit hoe leuk de Romeinse tijd was.
Abonnees van deze nieuwsbrief krijgen 20% korting op de toegangsprijs, tenminste als u uw kaartjes bestelt via deze link.
======================================
NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE
Er wordt nog volop gewerkt aan de vernieuwing van Livius.org, maar we voegden deze maand ook iets nieuws toe, namelijk een stukje over een Romeinse haven aan de Rode Zee, Akaba. Uw redacteur was namelijk in Jordanië. En daarover had hij nog meer te vertellen: in Gadara, op de berg Nebo, in Petra.
======================================
EGYPTE
Eigenlijk is dit geen nieuws: in Egypte plundert men vrolijk verder. En verder.
Ook al geen nieuws: een baviaan zou bewijzen dat het land Punt in Eritrea ligt. Hier is hetzelfde uit 2010, want waarom zou je, zoals archeologen plegen te zeggen, een persbericht één keer naar buiten brengen als je ook twee keer naar fondsen kunt hengelen?
Ondanks de schijn van het tegendeel was dit géén 1 april-grap.
Het maandelijkse gesleep met mummies: 1, 2, 3, 4, 5.
Een nieuwe maand, een nieuw beeld van Amenhotep III.
En verder: Abydos, een weerbericht met chronologische implicaties, Luxor, Luxor, Minya en een papyrus met een contract om een wijngaard te bewaken.
Plus: hoe generaal Allenby zijn klassieken kende en benutte. En hoe een moderne generaal oproept tot vandalisme.
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Leuk artikel over de gebeurtenissen aan het einde van de Bronstijd: klimaatverandering, droogte, migraties (“zeevolken”) en interne revolutie. Het stuk hoort bij de publiciteit voor een boek waar je helemaal blij van wordt: als u dit jaar één boek over de Oudheid leest, neem dan 1177 BC. The Year Civilization Collapsed van Eric Cline.
De sombere situatie in Syrië (beschuldiging), Jemen, Irak en Afghanistan.
En verder: Jericho.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
Grappig onderzoek naar een niet zo grappig onderwerp: gezichtsuitdrukkingen op Griekse grafstenen.
Voor wie eens een Grieks dinertje wil geven: tulpenbollen.
Vervolg over de vondsten in Vergina: 1 en 2.
En verder: een Griek in Egypte (en in het RMO), een graf in Athene, nieuwe opgravingen in Troje, scheepswrakken.
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
De eerste veertig keer dat deze nieuwsbrief verscheen, was er een “Kasteel van Amsterdam-prijs” voor de opzichtigste manier om met een opgeleukt persbericht over een archeologische vondst te hengelen naar publiciteit (en fondsen). Deze maand reiken we die maar weer eens uit, want de claim dat Rome ouder is dan 753 v.Chr. is wel heel gênant. Zou er iemand zijn die waarde hecht aan de stichtingslegende?
Bravig stukje over onderwaterarcheologie, toch aardig.
In de stad zelf: restauratie van het Mausoleum van Augustus en een bedelende burgemeester.
Willen wij hier, in deze nieuwsbrief, meer of minder Pompeii? Minder! Minder!
En verder: Alexandria in Troas, keizer Claudius in Egypte, Algiers. En zo te zien is ook dit geen 1 april-grap.
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Weer eens een reconstructie van een Romeins schip, dit keer in Xanten.
Een beeldschone foto van het graf van een Germaanse zou je bijna doen vergeten ook de tekst ernaast te lezen. Die is ook interessant.
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: een aquaduct bij Cambridge, een weg bij Harrogate, een IJzertijd-muntatelier in Leicester, een mozaïek uit Wiltshire, Rendlesham (= Sutton Hoo).
En verder: Heffen, Ockenburg, Dudzele, Velsen.
======================================
DE VROUW VAN JEZUS
Mediamanipulatie inzake het Evangelie van de Vrouw van Jezus, en niet zo zuinig ook. U herinnert zich hoe anderhalf jaar geleden werd aangekondigd dat er een papyrussnipper was gevonden waarop leek te staan dat Jezus over iemand sprak als “mijn echtgenote”. De publicatie was al aangenomen door een wetenschappelijk tijdschrift, hoewel de herkomst onduidelijk was. In de blogosfeer werd vrij snel geconcludeerd wat de redactie van het tijdschrift had moeten zien: dat de snipper deels was overgeschreven uit een moderne uitgave van het Evangelie van Thomas en dat de kopiist zelfs een zetfout had overgeschreven. Dus werd de publicatie teruggenomen en werd aangekondigd dat onderzoek naar de herkomst zou plaatsvinden.
Wat zou dat kunnen opleveren? Oud papyrus kunt u overal kopen en het recept van antieke inkt is simpel: alle ingrediënten – bijvoorbeeld Arabische gom en roet – zijn gemakkelijk te verkrijgen. Hier vindt u het recept en een onfeilbare methode om “antieke” inkt zó te maken dat geen enkel laboratorium het als niet-antiek kan herkennen. Eitje.
Nu is er dan toch een uitkomst van het onderzoek: men kan niet eenduidig vaststellen dat het een vervalsing is. Maar dat wisten we dus anderhalf jaar geleden al en daaruit volgt dus niet dat het dus echt is.
Dat is wel hoe het naar buiten werd gebracht. Time en de New York Times leenden zich voor deze manipulatie van de berichtgeving, beide nog koppend dat het “waarschijnlijk” antiek was. De universiteit van Harvard liet die nuance maar helemaal achterwege. Time hypete meteen verder over de consequenties die een en ander zou hebben voor het hedendaagse christendom.
Hier is de eigenlijke publicatie. De inkt lijkt op oude inkt (maar die kan iedereen dus maken) en de papyrus is niet recent (maar die koop je op de markt). Cortomo, nix aan de handa.
Enkele redelijk-doordachte reacties uit de blogosfeer: 1, 2, 3 en 4. De twee belangrijkste reacties zijn die van Larry Hurtado: 1 en 2, die eraan herinnert dat het lab-onderzoek niets opleveren kón.
De conclusie lijkt dat men in Harvard tot alle prijs naar buiten heeft willen hebben dat het fragment authentiek is, en niemand heeft overtuigd. De universiteit is, ten opzichte van de sceptici, gaan bluffen en argumenteert niet langer. Dat voorspelt weinig goeds voor de toekomst. Gelukkig was het bericht net op tijd voor pasen.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Een Bronstijdsarcofaag uit het noorden van Israël. En een duizend jongere sarcofaag: gevonden op de zwarte markt en dus zonder context, maar desondanks geïdentificeerd als joods.
Handig lijstje van buitenbijbels bewijs voor Bijbelse personen: vijftig namen met bewijsplaatsen.
Liviusdocent Richard Kroes schrijft over de oorsprong van het antisemitisme. Ofwel: je moet niet aan de Oudheid toeschrijven wat een antropologische constante is.
In Jeruzalem ruzieën we gewoon door: 1, 2, 3.
De Jacobovici-Zias-rechtszaak is begonnen en zoals u weet is de verliezer al bekend: de wetenschap.
En omdat het overmorgen Goede Vrijdag is: hoe zat het ook alweer met het joodse Paasfeest?
======================================
OVERIG
Een vrij principiële rechterlijke uitspraak over het auteursrecht op kritische edities van antieke teksten.
En nu we het toch hebben over de juridische kaders van de oudheidkunde: aangescherpte regels over de teruggave van gestolen waar.
De speelfilm Noah trok nogal wat aandacht omdat de regisseur zich niet letterlijk had gehouden aan de Bijbel-zoals-gelezen-door-conservatieve-Amerikaanse-christenen. Deze recensie suggereert dat het toch (of juist daardoor) de moeite waard is.
Al een tijdje wordt vermoed dat de Eerste Tussenperiode in Egypte samenviel met een soortgelijke crisis in Irak, al is daar een chronologisch probleem zodat we niet weten welke crisis precies. Nu kunnen we er de Induscultuur aan toevoegen. Op de achtergrond speelt een klimaatomslag.
En verder: Fenicisch Malta en Andalusië.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Lujzika Adema van Kooten van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
In deze april-editie Philip Hardie, Ineke Sluiter, het antieke Syrië, keizers, tentoonstellingen en een verse Top.
Lang verwacht, eindelijk verschenen: het boek van Aeneïsexpert Philip Hardie, The Last Trojan Hero, over het naleven van de Aeneïs in en na de oudheid in gebieden van literatuur en muziek tot politiek en visuele kunsten. Als we de kenners mogen geloven: een meesterwerk.
Ineke Sluiter, hoogleraar Grieks in Leiden, verzorgde al een hoorcollege over Socrates, nu is daar ook een handzaam boekje bij gekomen, in de reeks Elementaire Deeltjes. Kort, bondig en relevant, als een Nederlandse variant op de Very Short Introductions.
Een geschiedenis van drieduizend jaar Syrië, van het bronzen tijdperk tot keizerlijk Rome: Trevor Bryce heeft zich eraan gewaagd in een gedegen, maar toegankelijke publicatie bij Oxford: Ancient Syria. Goed ook als achtergrond bij de huidige problematiek aldaar.
Ter viering van het Augustusjaar en vlak na een succesvolle Week van de Klassieken is er in navolging van Suetonius Matthew Dennisons De twaalf Caesars en over Augustus en zijn wereld Divus Augustus (en hadden we al enige maanden de biografie van Dahlheim).
De oudheid wordt gevierd in de vorm van verschillende internationale tentoonstellingen met prachtige catalogi. Het Parijse Grand Palais viert Augustus met Moi, Auguste. Alvast inlezen kan met de rijk geïllustreerde catalogus. Gaat u liever naar Duitsland, dan is daar onder meer in Dresden een tentoonstelling te bezoeken over de receptie van Dionysus en een tentoonstelling in Bonn over Romeinse bronzen uit het Limesgebied. Ook daarvan hebben we alvast de catalogi in huis: Dionysos. Rausch und Extase en Gebrochener Glanz.
Als uitsmijter de Top Klassieke Oudheid van deze maand:
======================================
DWAASHEID
Je wrijft je ogen toch uit als je leest dat kwakhistoricus Reza Aslan zomaar mocht spreken in de aula van de Universiteit van Amsterdam.
Het graf van Odysseus is ontdekt. En Sodom dit jaar ook alweer.
======================================
INTERNET
Sombere conclusies over de eerste twintig jaar internet: als het gaat om het digitaliseren van teksten zijn de beloften niet waargemaakt (en zo denkt uw redacteur er ook over).
======================================
OVERLEDEN
Richard Frye (1920-2014) is overleden, de man die eindeloos veel heeft gepubliceerd over de architectuur van Iran. Dat hij bepaald geen vijand was van het land, moge blijken uit dit filmpje en dat maakt dit protest regelrecht pijnlijk.
======================================
EN TOT SLOT
Nog vierenveertig dagen tot het Nijmeegse Romeinenfestival. Zie het begin van deze brief en uw kortingskaartje bestelt u dus via deze link.
======================================
Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014) en bij Aantekeningen bij de Bijbel. Als u de nieuwsbrief wil steunen, kunt u een donatie doen op rekeningnummer IBAN NL26 INGB 0670 7911 21 t.n.v. Livius, o.v.v. Ondersteuning Nieuwsbrief. Dank u wel. (Als u niet in Nederland woont: BIC/SWIFT INGBNL2A.)
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
