Dit is de 116de aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. De nieuwsbrief is gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Een greep uit het Liviusaanbod: de cursus over het vroege joden- en christendom in Schagen.

Jona Lendering (redactie)

======================================

NIEUW TIJDSCHRIFT

Livius werkt mee aan een nieuw tijdschrift van Karwansaray Publishers, dat Ancient History Magazine zal heten. Het nulnummer is er al en u leest daar waarom dit een superproject is.

Momenteel loopt een crowdsourcingproject, waarmee we het geld hopen op te halen om in het najaar het eerste nummer te kunnen uitbrengen. Als u het wil helpen financieren, leest u over de Kickstarter hier meer. Een creditcard is noodzakelijk; als u die niet heeft, kan Livius bemiddelen: zie de gegevens onderaan deze nieuwsbrief.

======================================

PRIJSVRAAG

Vorige maand konden we namens uitgeverij Athenaeum – Polak & Van Gennep exemplaren verloten van Vincent Huninks vertaling van Tacitus’ teksten over de Germanen In moerassen en donkere wouden (meer). Het antwoord op de vraag die u moest beantwoorden – de naam van een dit jaar precies twee millennia geleden gestichte plaats waarover Tacitus een stoer verhaal heeft te vertellen – was: Velsen. Hier leest u er meer over. De boeken zijn terechtgekomen bij abonnees in Amsterdam, Leiden, Deventer, Maastricht en Antwerpen. (Een extra exemplaar is verstuurd naar de 5200ste abonnee op de nieuwsbrief.)

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek een geweldig filmpje over de constructie van de Zuil van Trajanus.

======================================

EGYPTE

Een tijdje geleden bracht de UvA non-nieuws naar buiten dat was ontdekt hoe de Egyptenaren grote stenen verplaatsten. Dat zou namelijk een mysterie zijn. Leuvense egyptologen maakten gehakt van dat bericht – lees ook Toebosch’ Eigen Tijdschrift over de kwestie – en tonen deze maand hoeveel we weten over steentransport.

Vorige maand was er gedoe rond de baard van Toetanchamon. Deze maand hebben we het over zijn stoel.

Ach ja, elke twee jaar wordt er week opgeroepen de piramiden te slopen. Dit keer was ISIS aan de beurt.

En verder: Luxor (meer), Karnak, kanker, plundering in Antinoupolis.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Het heeft niet ontbroken aan overzichten van de schade die de laatste weken door de zogenaamde Islamitische Staat is aangericht: hier bijvoorbeeld, daar is een vervolg, en daar vindt u het eerste van drie delen over Hatra. Schade in Nineve: 1 en 2. Archeologen zijn verontwaardigd, er komt een crisisorganisatie, er zijn satellietbeelden, Syrische burgers doen hun best de ruïnes te beschermen, Syrië beschuldigt Turkije van medeplichtigheid, uw redacteur denkt te weten hoe ISIS op het idee is gekomen, er is in Bulgarije een smokkelaar opgepakt en enkele voorwerpen uit Palmyra zijn terecht.

Voor het goede begrip: het echte misdrijf is niet de vernietiging van redelijk gedocumenteerde ruïnes en het opblazen van museumstukken. Dat is propaganda. Het echte misdrijf is de verkoop van ongedocumenteerde archeologische vondsten (meer) en dáárvan zijn geen beelden. De filmpjes die u zag, zijn ISIS’ goocheltruuk, waarmee de aandacht werd afgeleid van de echte problemen.

Er is overigens nog steeds geen speciale wetgeving om de helers aan te pakken.

En verder: Jiroft (meer), de Verenigde Arabische Emiraten, meer over de ontdekking van die ondergrondse stad in Turkije (meer), hoe een oud-Iraanse duivel in de Bijbel terechtkwam, en een klagende klant.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Het portret van Sokrates, het portret van Sokrates, hoezo het portret van Sokrates? Josho Brouwers legt uit. En trouwens, over drielijvige krijgers heeft hij ook iets te zeggen.

We hypen nog even verder over Amfipolis, dit keer met beschuldigingen aan het adres van de opgravers. Wat wel nieuws lijkt te zijn, is dat de leeuw van Amfipolis niet bij de grafheuvel hoort (al had niemand een jaar geleden het vermoeden dat het wel zo was).

Terwijl we verbijsterd gadeslaan hoe het werelderfgoed in Egypte, Syrië en Irak wordt gesloopt, zijn er mensen die dit het moment vinden om de Elgin Marbles te heragenderen.

Over de Sapfo-fragmenten lezen we deze maand dat ontdekker Obbink de fragmenten kreeg van iemand die ze uit een boekkartonnage had losgeweekt. Vorig jaar weekte hij ze zelf nog los.

En verder: Halikarnassos, Side en Vergina.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Normaal gesproken besteedt deze nieuwsbrief weinig aandacht aan de maandelijkse berichten over voorwerpen die aan musea worden teruggegeven. Die voegen immers niets toe aan onze kennis van de oude wereld. Voor een keer is dat anders: een fenomenale goudschat gaat terug naar Roemenië en dit keer leren we er iets van over het antieke Dacië.

Hoe je het door Asterix aangerichte onheil kunt pareren: sterk filmpje over Caesars veroveringen in Gallië weerlegt alle clichés.

Dat is nodig, want dit soort artikelen, waarin men pretendeert nieuwe dingen te noemen die allang bekend zijn, is nog altijd standaard.

En verder: Mina, Romeins fort in Triëst, Herakleion, Arles, Philippi, Palermo, Herculaneum (Villa van de Mysteriën) en Romeinse vondsten uit India.

Uit de Stad Zélf: de Catacomben van Priscilla, het zogenaamde tempeltje van Romulus en Rome was geen stad van marmer – maar wie nam Augustus’ claim dan letterlijk?

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Het graf van een vrouw uit de Bronstijd in Westwoud.

En verder: een Keltisch graf in de buurt van Troyes; foto’s van de vorige maand gevonden viergodensteen in Tongeren; Cambridge en Cirencester.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Dit is interessant: een theorie dat de Leraar der Gerechtigheid (de grondlegger van de sekte die we kennen uit de Dode Zee-rollen) geen ander is dan Hyrkanos II, de hogepriester die de Romeinen binnenliet.

Christelijke homoseksualiteit was helemaal niet ongebruikelijk. Duh. Veel interessanter is dat er nog altijd mensen zijn die denken dat ze de christelijke bronnen, geschreven door een kleine groep hardliners, mogen lezen als feitelijk-juiste beschrijvingen van de Oudheid. Als je oude bronnen nooit eens goed leest, zie je steeds iets nieuws dat er niet is.

En verder: Ashkelon, hellenistische sierraden, Herodion, Hippos-Sussita, een mooi bronzen beeld.

======================================

OVERIG

Bericht over schade aan het erfgoed in Libië focust op de toeristenfuiken aan de kust. (Libiës unieke monumenten én de feitelijke schade zijn meer landinwaarts, zoals beschreven in dit stukje, dat alweer wat ouder is.)

In het verlengde daarvan: de gijzeling in het Bardo-museum in Tunis.

Het archeologisch-taalkundig onderzoek naar de herkomst van de Indo-Europese talen en het DNA-onderzoek zijn al een paar jaar geleden een huwelijk aangegaan, maar het blijft een onwennig huwelijk: nog altijd zijn er tegenstrijdige uitkomsten.

En verder: herhaling van de berichten over de schade in Mohenjo Daro, DNA-onderzoek van perkament, de instorting van het Thracische koningsgraf te Golyamata Kosmatka (toelichting), en de verspreiding van de akkerbouw – sneller dan gedacht.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

In het kader van de Week van de Klassieken verscheen het themaboekje Te Wapen! waarin Hein van Dolen, Olivier Hekster en Fik Meijer enkele beroemde veldslagen uit de Klassieke oudheid beschrijven. Hekster beschrijft onder meer een ‘andere’ slag bij Thermopylae in 267 na Christus tussen Goten en Romeinen en geeft een Nederlandse vertaling van een nieuw ontdekt stuk tekst uit de Skythika van de derde eeuwse schrijver Dexippus, waarin de inval van Goten en Herulen in Griekenland ter sprake komt (recensie).

De conflicten tussen grootmachten Carthago en Rome spreken altijd erg tot de verbeelding. De Punische oorlogen worden meesterlijk beschreven door de Australische hoogleraar Dexter Hoyos in zijn nieuwste boek Mastering the West – Rome and Carthage at War (recensie) en is ter gelegenheid van de Week van de Klassieken gunstig geprijsd: 24,50 in plaats van 32,50.

Daarnaast is er de bundel Pluk de Dag – 50 Oden van de Romeinse dichter Horatius, vertaald, ingeleid en toegelicht door Paul Claes. Claes noemt Horatius de “meest onvertaalbare en de meest vertaalde van alle Romeinse dichters”, maar vooral ook één van de grootste. Zie hier een fragment.

Van de Historische Uitgeverij is er het tweede deel in de reeks van Seneca’s Tragediën getiteld Seneca II: Thyestes, Agamemnon, Oedipus, Hercules. Schrijvers licht zijn vertaling toe op onze website:

In het Valkhof Museum in Nijmegen is nu de tentoonstelling Van hun Voetstuk – Romeinse Beelden herontdekt waarin overblijfselen van monumentale bronzen beelden in de noordelijke regionen van het Romeinse Rijk worden getoond, maar ook een nagenoeg compleet standbeeld van keizerin Agrippina afkomstig uit Herculaneum. Bij de tentoonstelling is een mooi vormgegeven catalogus verschenen met veel foto’s en interessant onderzoek naar de verschillende objecten.

En tot slot: tijdens de Week van de Klassieken krijgt u 20% korting op alle delen uit de Loeb Classical Library (van 24,95 voor 19,95).

======================================

DWAASHEID

Daar is ’ie weer: Ramses II was de farao van de Uittocht. Met andere woorden, je bewijst het “gelijk” van de Bijbel door de chronologie (die de Uittocht veel eerder plaatst) maar te negeren. Verder doe je wat aannames die niet op de teksten zijn gebaseerd. Kortom, je gebruikt uit de Bijbel alleen wat je nodig hebt en negeert de rest en je voegt toe wat er niet staat. En daarop mag je dus promoveren.

Atlantis lag deze maand voor de kust van Marokko.

Er lijkt iets serieus mis bij Trouw, waar men vorige maand de historiciteit van Jezus presenteerde als een bediscussieerbaar onderwerp, en dit keer publiceert over de Loden Codex, alsof er over die vervalsing nog discussie zou zijn.

Tevens zijn er vijf zwarte beschavingen die niet in Afrika liggen. U weet wel: Kreta, India, Mexico, China en Mesopotamië. Toelichting.

Een herdatering van de Trojaanse Oorlog, die een nieuwe, niet uit de Oudheid bekende, manier van lezen van de Ilias veronderstelt.

En verder: het huis van Jezus is opgegraven. En omdat het volgende week Pasen is, krijgt u deze flauwekul erbij.

======================================

INTERNET

Een geweldig initiatief van de Protestantse Theologische Universiteit: een blog waar u antwoord krijgt op uw vragen. Laten we hopen dat het ook in de toekomst goed loopt en dat het navolging krijgt van de archeologen, classici en oudhistorici.

======================================

OVERLEDEN

Twee bekende onderzoekers zijn de afgelopen maand overleden: de Amerikaanse assyrioloog William Hallo en de Zwitserse godsdiensthistoricus Walter Burkert.

======================================

EN TOT SLOT

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015) en bij Aantekeningen bij de Bijbel. Als u de nieuwsbrief wil steunen, kunt u een donatie doen op rekeningnummer IBAN NL26 INGB 0670 7911 21 t.n.v. Livius, o.v.v. “Ondersteuning Nieuwsbrief”. Als u de Kickstarter wil steunen, vermeldt u “Kickstarter”. Dank u wel. (Als u niet in Nederland woont: BIC/SWIFT INGBNL2A.)

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij