Gelukkig nieuw jaar!

Dit is de 125e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. De nieuwsbrief is gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

=====================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Het nieuwe programma is er! U kunt u de hele Oudheid in één maand verkennen in Hoorn, u verdiepen in het oude Mesopotamië in Schagen, Herodotos lezen in Zoetermeer, ontdekken wat de Romeinen in Noord-Holland deden in Hoorn, meer vernemen over het ontstaan van Europa in Amsterdam, de groei van het christendom ontdekken in Dronten, de Koran, Tora en Bijbel leren kennen in Bussum en u verdiepen in Islamitisch Andalusië in Gouda.

In onze reeks museumstukken: de Assyrische demon Pazuzu, “Perzische” paarden, de zogenaamde Brutus, de Venus van Milo, de Tongerse loodbaar, de Laokoöngroep en een Romeins-Germaanse schat uit Mušov. Plus negen museumstukken uit het heropende Rijksmuseum van Oudheden.

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer het bericht dat het Rijksmuseum van Oudheden weer open is.

======================================

EGYPTE

De ondergang van het Oude Rijk, misschien toch anders dan we altijd dachten.

Het vervolgverhaal over het graf van Toetanchamon dat – korte samenvatting van het voorafgaande – extra vertrekken bevat waar Nefertiti begraven zou kunnen liggen: radaronderzoek heeft geleid tot de conclusie dat er inderdaad holle ruimtes zijn, terwijl de onderzoeker die op het idee kwam dat er extra vertrekken waren, nu ook oppert dat het masker van Toetanchamon eigenlijk voor Nefertiti is geweest. Uw redacteur ontdekte tot zijn verbazing dat hij het eens was met de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass. Bonus: hoe en waarom graven archeologen lucht op? En nog een bonus: het graf van Maia.

Een fijn filmpje over het hout van Egyptische sarcofagen en meubels.

Om blij van te worden: de Egyptenaren hadden zo rond 1200 v.Chr. al in de gaten dat de ster Algol in helderheid varieert. Het zou tot de zeventiende eeuw n.Chr. voor daarvan weer een melding komt.

Ook al om blij van te worden: de opgraving van Tel Al-Dafna, een fort in de oostelijke delta, gebouwd door Psammetichos I. Die koning dankte zijn troon aan het feit dat de Assyriërs, die Egypte op de Nubiërs hadden veroverd, zich terugtrokken en het land wilden overlaten aan loyale lokale heersers. Een fort in de oostelijke delta suggereert dat Psammetichos rekening hield met een Assyrische aanval en dus onafhankelijker was dan de Assyriërs wilden.

Het maandelijkse gesleep met mummies: 1, 2.

En verder: de knikpiramide in Dashur, Gebel Al-Silsila, Naukratis, plannen voor een onderwatermuseum in Alexandrië.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Een mooi filmpje toont hoe Ur eruitzag in de tijd van Sargon van Akkad.

En verder: een Hittitisch zegel in Çorum,

======================================

BLOED-OUDHEDEN

Er kwam almaar geen slecht nieuw uit Resafa, dat al heel lang in handen is van ISIS, en daarom werd vermoed dat de vernietiging van oudheden in Irak en Syrië geen centraal gecoördineerd beleid is. Het vermoeden dat het vooral lokale leiders zijn die ertoe besluiten, lijkt nu bevestigd.

We hoorden voor de zoveelste keer dat ISIS (overigens niet als enige partij) grof geld verdient met de verkoop van oudheden. En hier leest u het nog eens. De voornaamste tussenschakel zou Libanon zijn, terwijl Syrië Turkije beschuldigt dat het in beslag genomen voorwerpen niet terug wil geven.

Sabratha in Libië is nu in handen van islamisten die trouw hebben gezworen aan ISIS. UNESCO waarschuwt voor Libische oudheden op de markt.

Dat er dingen grondig verkeerd zitten bij de Green Collection, die nu door de FBI wordt onderzocht, begint inmiddels de media-aandacht te krijgen die het verdient: hier is de berichtgeving in The Atlantic.

En indachtig het politieke adagium dat er, als je je een beetje inspant, geen probleem is dat zich niet laat negeren, interveniëren daadkrachtige Europese mogendheden met snoeiharde symboolpolitiek. Dat zal ze leren!

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Wie publiciteit zoekt, bijvoorbeeld om de Oudheid over het voetlicht te krijgen, weet zich van aandacht verzekerd als hij beroemdheden inzet. Het nadeel is dat die vervolgens alle aandacht krijgen. Griekenland heeft besloten de rechtszaak over de Elgin Marbles te laten wat ze was, maar de berichtgeving gaat over Amal Clooney.

Archeologen die een hype tegenspreken, het kan dus wel: de opgravers in Mycene snappen dat overdrijving contraproductief is.

Een prachtig artikel over Aristarchos van Samos zou nog prachtiger zijn als het niet achter een betaalmuur zat verborgen.

En verder: Lechaion (een van de havens van Korinthe), opnieuw schade aan de hellenistische reliëfs bij Mersin, een bron in Halikarnassos en een heiligdom van Zeus in Metropolis.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Een leuk artikel over Jimena de la Frontera in Spanje, het antieke Oba. Het belang van de nederzetting was bekend maar het blijkt archeologisch beter te ontsluiten dan verwacht. Hier gaan we meer van horen.

Enkele restauraties in Pompeii zijn afgerond. Vijftig foto’s hier. En er is meer tijd voor meer restauraties.

En verder: een beeldschoon reliëf uit Lycië, 3000 flessen vissaus in een scheepswrak, Antiochië in Pisidië, Heraclea aan de Zwarte Zee, een laat-antiek fort, en de al afgeronde opgravingen van de haven van Theodosius in Constantinopel (Istanbul) krijgen een vervolg.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Het grote nieuws was natuurlijk de identificatie van het slagveld waar Caesar de Usipetes en Tencteri afslachtte. Er is behoorlijk wat discussie over, waarop we wellicht nog eens terugkomen. Voor het moment: u leest wat er volgens Caesar gebeurde hier, het officiële persbericht is daar, houtsnijdende kritiek, enkele soortgelijke ontdekkingen (1, 2, 3, 4) en uw redacteur legt het belang uit.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Leicester, een muntschat in St Levan, Lincoln en een onthoofde vrouw in Worthy Down.

En verder: Meschede, foto’s van de opgraving van een Romeinse boerderij in Deinze, Schiedam en een inbraak in Archeon.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Het was chanoeka en dus waren er allerlei voorspelbare stukjes over de Makkabeeën, zoals dit en dat en ook deze. Veel inhoudelijker is de kritiek op de eerdere identificatie van enkele resten als de Akra, de door de Makkabeeën belegerde burcht in Jeruzalem.

Het was kerstmis en dus trok men de onzinnige-religieuze-onderwerpen-doos weer eens open. Zodoende was daar de schepping van Adam uit een penisbot weer eens. Niet voor het eerst, dus we kunnen ook het commentaar opnieuw van stal halen.

Het was dus kerstmis en uw redacteur bezweek voor de verleiding te bloggen over wat christelijke thema’s: Quirinius, Jezus’ geboortejaar, de gelijkenis van de talenten en de brief van Schechter aan Lewis.

U moet niet meteen in lachen uitbarsten als u leest dat een afbeelding van een wagentroon uit Magdala een aanwijzing zou kunnen zijn voor de reden voor Jezus’ executie. Het is namelijk zeker de moeite van het overwegen waard.

En dan was er weer het eeuwige gehakketak over de Tempelberg: de kwakhistorische theorie dat de tempel van Salomo op een andere plaats heeft gestaan werd weer eens afgestoft, waarop Israël een islamitische geleerde ten tonele voerde die eraan herinnerde dat de Al-Aksa betrekkelijk jong is. En “toevallig” was er ineens een scherf van de Tempelberg waarop een menora zou staan.

En verder: een IJzertijdboerderij in het grensgebied van Juda en Israël, een inscriptie uit Lachis en een standbeeld van een ram die – Israël zijnde Israël – uiteraard meteen een religieus symbool moet zijn.

======================================

OVERIG

Het is altijd bekend geweest dat Stonehenge is vervaardigd uit stenen uit Wales: in de Middeleeuwen herkende men het al en vertelde men dat Merlijn de stenen met zijn muziek van de groeve naar Stonehenge had laten dansen. Een nieuwe verklaring is dat het monument ooit in Wales opgericht is geweest en later verplaatst. Het simpele tegenargument is dat de stenen ook in de laatste IJstijd kunnen zijn verplaatst door gletsjers.

Uit DNA-onderzoek blijkt dat een bekend graf van een Amazone, een vrouwelijke krijger van de Centraal-Aziatische steppe, toch het gebeente bevat van een man.

Meer steppenomaden: de oorsprong van de Skythen.

Er is nu bewijs dat het boeddhisme, als een religie met eigen (archeologisch identificeerbare) heiligdommen, ouder is dan werd aangenomen: niet in de derde maar in de zesde eeuw v.Chr. Dat is overigens niet in strijd met de oude tradities.

En verder: een vroeg Thracisch grafveld.

======================================

DWAASHEID

Een zwaard dat in Canada is gevonden, zou suggereren dat een Romeins schip in Amerika is aangekomen. Helemáál uit te sluiten is het niet, maar het zwaard oogt niet echt Romeins.

Heerlijk toch: iedereen die de schijf van Faistos wil ontcijferen, slaagt daar ook in. Dat kan omdat er weinig parallellen zijn, waardoor controle moeilijk is.

======================================

OVERLEDEN

De archeologe Nancy Sandars is overleden. Haar boek over de Zeevolken, waarin ze al het bewijs rustig presenteerde en uitlegde hoe de puzzel in elkaar stak, is een terechte klassieker.

======================================

EN TOT SLOT

Hoe leg je een kind uit wat een mummie is?

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de website van het Rijksmuseum van Oudheden (2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014) en bij Aantekeningen bij de Bijbel. Als u de nieuwsbrief wil steunen, kunt u een donatie doen op rekeningnummer IBAN NL26 INGB 0670 7911 21 t.n.v. Livius, o.v.v. Ondersteuning Nieuwsbrief. Dank u wel. (Als u niet in Nederland woont: BIC/SWIFT INGBNL2A.)

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij