Dit is de 126e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. De nieuwsbrief is gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

=====================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: u kunt u verdiepen in het oude Mesopotamië in Schagen, Herodotos lezen in Zoetermeer, ontdekken wat de Romeinen in Noord-Holland deden in Hoorn, de Koran, Tora en Bijbel leren kennen in Bussum en u verdiepen in Islamitisch Andalusië in Gouda.

Het tweede nummer van uw favoriete oudheidkundige tijdschrift, Ancient History Magazine, is uit. Het is gewijd aan Caracalla. Los bestellen van dat nummer kan hier maar u doet uzelf een plezier met een abonnement (dat dan ingaat met nummer drie, “Pergamon”).

Op de blog van uw redacteur: culturele “eerstes”, een oeroude stele, Astarte, de Hoby-bekers, de ondergang van het Negende Legioen, Vrouw Holle en een terugblik op de vondsten in Kessel: 1, 2, 3, 4.

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer het bericht dat de Babyloniërs een soort integraalrekening benutten om de positie van de planeet Jupiter te berekenen: in De Volkskrant, het Handelsblad en Science.

======================================

EGYPTE

Er is vanouds veel te doen over de etniciteit van de oude Egyptenaren, die volgens het fysisch antropologisch bewijsmateriaal niet heel anders zouden zijn geweest dan de bevolking van Palestina, Syrië en Libië, naar het zuiden toe wat donkerder wordend. “Afrocentristen” spreken dit tegen: de Egyptenaren waren zwart. Het DNA-bewijsmateriaal duidt echter duidelijk op een migratie, rond 5000 v.Chr., van herders vanuit de Levant, en dat lijkt de groep te zijn geweest die de Egyptische en Berber-talen meenam. Een paar jaar geleden leek bovendien bewezen dat er rond 1000 v.Chr. een andere migratie vanuit Azië naar Afrika had plaatsgevonden, die DNA-sporen had nagelaten in heel Afrika. Dat artikel is nu teruggenomen.

Een beetje onhandig geschreven stuk over een nieuwe methode om tot nu toe verborgen kamers in de piramiden te ontdekken. Dat kan natuurlijk ook met een robotje, en daarvan is net een nieuw model.

Een nieuwe maand, een nieuw standbeeld van Amenhotep III.

Het maandelijkse gesleep met mummies: 1.

Het graf van een nog onbekende koningin. (Uw redacteur had het idee dit eerder te hebben gezien maar weet even zo snel niet waar.)

En verder: scheurbuik, rotsgraven bij Jebel el-Sisila, Tal Tablala, Tel al-Dafna, vondsten uit het koninkrijk Meroë.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Er is nul bewijs dat Mita van Mushku en koning Midas dezelfde zijn, en evenmin weten we wie er ligt in de Grote Tumulus in Gordium. In plaats van u het wetenschappelijk handwerk uit te leggen, houdt men u dom.

Een Aramese inscriptie uit 216/215 v.Chr., gevonden in de Verenigde Arabische Emiraten, zou bewijzen dat het koninkrijk Oman op dat moment al bestond.

En verder: Nippur, Bahrein, de taal van Ziyaret Tepe.

======================================

BLOED-OUDHEDEN

Tja, het is geen nieuws dat de kunsthandel onvoldoende wordt gecontroleerd en dat de zogenaamde Islamitische Staat daarvan profiteert. Maar het blijft zinvol het nóg eens te zeggen en nóg eens. En hier nog een keer: het gaat niet alleen om Syrië en Irak, het gaat ook om Libië (waar het unieke materiaal al kapot is) en Egypte.

Voor elk op de zwarte markt verkocht voorwerp, worden er tien vernietigd, dus dat de schade groot is, wil nog niet zeggen dat de winst dat ook is. Lees maar. Niettemin lijkt ook de staat Irak nu een graantje mee te willen pikken.

The Atlantic zet zijn tanden verder in de Green Collection.

Een terugblik op Khaled el-Asaad en een filmpje over een van de FBI-agenten die tegen de overmacht vechten.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Om helemaal blij te worden: een beeldschone Artemis uit Aptera (Kreta). Gewoon even rustig naar het fraaie plaatje kijken en genieten. En nog meer Kretenzische blijheid: een scheepswrak. En tot slot ook nog: Knossos was in de IJzertijd groter dan werd aangenomen. Overigens was die aanname gebaseerd op niets anders dan dat nooit iemand er onderzoek naar had gedaan: de aandacht ging altijd uit naar de Bronstijd.

De historische achtergronden van de mythe van de Amazonen: vrouwelijke krijgers op de Euraziatische vlakten. (Niet dat dit nieuws is, overigens.)

Fascinerend: een paardengraf bij een van de havens van het archaïsche en klassieke Athene, Faleron.

En verder: Pafos, Leukas, de tempel van Asklepios in Athene en meer onderzoek in Lechaion.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Dat de Romeinen – hoe zullen we het netjes zeggen? – andere hygiënische standaards hadden dan wij, was geen nieuws, maar het is interessant dat een parasitoloog het nu ook zegt. Het werpt een zeker licht op de baden van Caracalla.

Anton van Hooff over zelfdoding in de Oudheid: “Sterf in stijl, sterf samen”.

En verder: Vagnari, Marbella, huiveringwekkende ideeën in Sozopol, ongebakken aardewerk uit Pompeii, Tarsus, Istanbul, Ankara.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Van de Britse Eilanden werd wel aangenomen dat de oorspronkelijke bevolking afweek van die in de rest van Europa. Ze zouden de akkerbouw niet hebben geleerd van immigranten maar hebben verworven door acculturatie. Nu blijkt de bevolking normaal te zijn: één migratie bracht de akkerbouw en een tweede migratie, metaalwerkers vermoedelijk, een Indo-Europese taal.

De goudschat van Bernstorf: mogelijk een vervalsing.

Om dorst van te krijgen: hoe brouwden de Kelten hun bier?

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Leeming Bar (oudheidkundige standaardoverdrijving), Yeovil (doorscrollen naar de munt met het nijlpaard), de Yorkse gladiatoren maar weer eens, het voordeel van een goede overstroming en nog wat DNA-onderzoek naar de Angelsaksische kolonisatie (weinig nieuws).

Als u nog geen genoeg had van het terugblikken op “Kessel”, dan heeft u hier en daar nog het een en ander.

En verder: een kindergraf in Cuijk, meer onderzoek naar het amfitheater van Nijmegen, veenlijken.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Een leuke vondst in Sepforis: de grafstenen van enkele rabbijnen uit de Oudheid. Sepforis was een belangrijk centrum van het rabbijnse jodendom.

Een leuk stukje over de misschien oudste afbeelding van Maria, uit Deir ez-Zor.

De Kasteel van Amstel-prijs voor het nieuwsbericht waarmee op de schandaligste wijze naar aandacht wordt gehengeld, gaat naar dit artikel: de vondst van prachtige fresco’s. Die had niemand verwacht, en dat is alles. Dat dit ons zou dwingen de geschiedenis van het Griekse christendom te herzien, is het soort gezwam waarmee de oudheidkunde zichzelf voor schut zet bij iedereen die kan lezen.

En verder: Kanaänitische citadel bij Nahariya aan de kust, Rosh Ha-‘Ayin, een Romeins aquaduct bij Ein Hatzeva en het maandelijkse gehannes in Jeruzalem.

======================================

OVERIG

Er is veel om blij om te zijn deze maand, zoals het leuke bericht dat sommige verhaalmotieven millennia oud zijn.

Oudhistoricus Daan Nijssen is een eigen website, de “Ancient World Library”, begonnen vol interessante artikelen. Zéér de moeite van het bekijken waard.

Twee Nederlandse archeologen betogen allebei dat musea meer kunnen doen om de verzamelgeschiedenis van een voorwerp te tonen: Josho Brouwers en Theo Toebosch.

En verder: achtergrondartikel over de Pazyryk-begraving, een Skythische “ijsmummie”.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

Het wordt vaak vergeten, maar atheïsme is een fenomeen van alle tijden en niet in de laatste plaats van de klassieke oudheid. Tim Whitmarsh beschrijft in Hemelbestormers. Atheïsme in de Klassieke Oudheid (Battling the Gods. Atheism in the Ancient World) verschillende denkers en schrijvers uit de Griekse en Romeinse oudheid die seculiere waarden propageerden.

In Beyond Greek. The Beginnings of Latin Literature laat David Feeney zien dat doordat de Romeinen in de periode 240-140 v.Chr. Griekse teksten vertaalden ze juist een eigen literaire stijl ontwikkelden die het begin vormt van de Latijnse literatuur.

Age of Agade. Inventing Empire in Ancient Mesopotamia door Benjamin Forster is een uitgebreide studie van het Akkadische Rijk (2350 tot 2150 voor Christus) in Mesopotamië. Politieke en sociale geschiedschrijving, maar ook het leven van alledag komt aan bod.

God, State and the Individual. Reflections on Civic Religion in Rome is een vertaling van het boek van de bekende Franse oudhistoricus John Scheid waarin hij zijn licht laat schijnen over grote rol van religie in de Romeinse samenleving.

Met de bouw van het grote tempelcomplex in Luxor werd begonnen in 1400 v.Chr. en was ook tijdens de Romeinse aanwezigheid nog functioneel. Het was in gebruik als Romeinse legerbasis en bezat in die hoedanigheid een ruimte voor de keizercultus. In Art of Empire. The Roman Frescoes and Imperial Cult Chamber in Luxor Temple worden de tempel en de (inmiddels zeer verweerde) derde eeuwse fresco’s uit de keizercultusruimte uitgebreid besproken.

======================================

DWAASHEID

Onzin keert terug. Altijd. Hier is het penisbot weer eens. Daar is het vorige. Volgende keer staat in de agenda voor 2019. En ook dan is het enige nieuws dat journalisten hun informatie niet controleren.

De doodsklap voor de Romeinse soldaten die in China aankwamen.

Een idee voor De Wereld Draait Door, dat de afgelopen maanden zoveel intelligente beschouwingen wijdde aan de Oudheid: help de kijkers zélf te plunderen. De BBC geeft het voorbeeld.

En verder: Romeinen in Amerika, deel twee.

======================================

EN TOT SLOT

Sommige Livius-docenten hebben nevenprojecten, zoals Edwin de Vries, die voor de Cultuurhistorische Vereniging Amsterdam een cursus verzorgt over cartografie (“Blaeu en zijn voorgangers” – iets naar beneden scrollen) en Arjen Bosman, die een boek schreef over Romeins Velsen dat u met korting kunt kopen (hier).

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de nieuwspagina van het Rijksmuseum van Oudheden en bij Aantekeningen bij de Bijbel.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij