Dit is de 143e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. Bijna 6600 abonnees ontvangen de nieuwsbrief elke maand gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

======================================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: er zijn twee plaatsen vrij in onze reis langs de Dalmatische kust – informatie opvragen kan tot 6 augustus – en er zijn voor het najaar al wat leuke cursussen gepland.

We werken verder aan het omzetten van de Livius.org-website – aanstaande maandag worden er knopen doorgehakt – maar kunnen al wat nieuwe pagina’s toevoegen: Erebuni en Nineveh. Die laatste pagina natuurlijk vooral met het oog op de naderende expositie in het RMO – en dus is er ook wat informatie over Assyrië.

In onze reeks museumstukken: een macabere urn, de god Aššur, een mooie Helios uit Troje, een grappig mozaïek uit Garni (lees ook dit commentaar), een inscriptie van Damasus en een putrand uit Maastricht. En verder: zuigelingensterfte in Valkenburg (ZH) en Esther. En: wat stelt dat voorwerp voor?

======================================

DE GREEN COLLECTION

Het enige échte nieuws deze zomer: er komt (eindelijk) duidelijkheid over de oudheidkundige verzameling van de familie Green. Men heeft geschikt over de illegaal verworven kleitabletten en heeft medewerking toegezegd aan onderzoek naar de rest van de collectie, waarop de schikking geen betrekking had. Vervolging blijft mogelijk.

Egypte begint nu aan het langverwachte onderzoek naar de Green-papyri, waarvan al heel lang vaststaat dat er illegale oudheden tussen zitten en waarover is gelogen. Papyri lijken ook een rol te spelen in het Israëlische onderzoek, dat deze week leidde tot arrestaties. Al eerder kwam een met de Green Collection samenwerkende papyroloog in opspraak. Die ontkent betrokken te zijn … bij de kleitabletten. Dat ontwijkende antwoord suggereert voor de honderdste keer dat de betrokken wetenschappers wisten dat ze de gedragscodes aan hun laars lapten.

Het hele verhaal leest u hier. Commentaren leest u hier en daar. Veel media wijzen erop dat de familie Green christelijk is, wat weinig ter zake is: van wie door een rood stoplicht fietst, vragen we de religie evenmin.

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer de vondst van een codex in het Catharinaklooster in de Sinai. Vrijwel zeker is de overgrote meerderheid van de middeleeuwse codices allang gevonden. De gestage uitbreiding van het tekstbestand gaat vooral via papyri waarvan de provenance bekend is. Maar soms, heel soms, duikt nog een codex op. De laatste keer was de Archimedes-codex, die overigens al eerder was beschreven maar zoek was geraakt. En nu: een christelijke tekst met daaronder een antiek receptenboek, teruggaand op Hippokrates.

======================================

EGYPTE & HET OUDE NABIJE OOSTEN

Geen nieuws is slecht nieuws: Nimrud.

Dat de Filistijnen niet waren wie we lange tijd dachten, migranten vanuit de Griekse wereld, lijkt langzamerhand steeds duidelijker te worden. Om in de gaten te blijven houden.

Daan Nijssen schrijft overmoeibaar verder over Esarhaddon: 1, 2, 3, 4, 5, 6.

De smokkel van oudheden gaat verder: nu een spoor naar Iran.

En verder: Ur, Karchemis,  Sharqia en misschien het graf van koningin Anchesenamun (echtgenote van Toetanchamon).

======================================

DE OUDE GRIEKEN

“Grieken hebben echt bijna-mythologische voorouders”: de Kasteel van Amstel-prijs voor het nieuwsbericht waarmee op de schandaligste wijze naar aandacht wordt gehengeld, gaat naar dit artikel. Hoewel de oudheidkunde zich met zo’n kop voor schut zet bij iedereen die kan lezen, gaat het dit keer wel degelijk om belangrijk onderzoek.

In het verlengde daarvan: “Grieks DNA” in zuidelijk Italië. Dat is al eerder geopperd en omdat een haplogroep niet wordt genoemd, lijkt dit oudheidkundige standaardaandachttrekkerij.

Om blij van te worden: een fijn artikel over het vertalen van Aristoteles.

Op de blog van Silvia de Wild: allerlei leuke gedichtjes met commentaar. Paardenprinses Kyniska en negen epigrammen van Asklepiades van Samos (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9).

En verder: Kos, Alexandrië.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

O, als archeologen toch eens zouden afleren hun opgravingen aan te prijzen als “klein Pompeii” of “het Pompeii van Slovenië”: Celje, Vienne.

Uit de stad zelf: het tracé van een van de oudste aquaducten, het Colosseum en een wat curieus stukje dat in de Sta Croce kamers zouden zijn ontdekt. Misschien zijn ze voor het eerst onderzocht?

Nieuw licht op het beruchte incident met de gladiatoren in Pompeii.

Malaria kwam al in de Romeinse tijd voor op Sardinië. Dat is niet zó bijzonder als het lijkt, want de ziekte was al bekend voor andere delen van de Mediterrane wereld.

En verder: de ontdekking van een verzwolgen Romeinse stad in Tunesië, Halmyris, graf van een steppenomade in Kyz-Azul, Perge, Smyrna, Usak.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Dit is leuk: in Barneveld wordt een nederzetting (IJzertijd/Romeinse tijd) opgegraven en iemand maakt daarvan filmpjes: 1, 2.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Fife, een diploma uit Lanchester, Londen, nog meer Londen, de Orkney-eilanden, een vloektablet uit St Brelade, en een schrijftablet uit Vindolanda, Yorkshire Dales.

Plus: een rechtse commentator hekelt de claim dat Brittannië etnisch heterogeen was en krijgt lik op stuk. En nog eens. Voor uw redacteur reden om zijn stuk over het backfire-effect af te stoffen.

En verder: Alphen aan den Rijn, Kalkriese (in feite geen nieuws), eten als een Kelt, de schepen langs de limes, Schwerte-Wandhofen, het Westland.

======================================

ISRAËL en het JODENDOM

Zonder aan te geven welk chronologie wordt gebruikt, is berichtgeving over de Late Bronstijd en Vroege IJzertijd onvolledig. In dit bericht over Gezer pakt dat ronduit tendentieus uit.

Archeologen roepen steeds dat ze hun werk heel goed kunnen doen zonder geschreven teksten maar worden altijd blij als ze er een vinden. Zoals in Tell es-Safi, dat het meest nietszeggende bericht sinds mensenheugenis de wereld in smeet.

In Jeruzalem vernietigingssporen die worden geassocieerd met de inname van de stad door de Babyloniërs. Meer Jeruzalem: het (zeer politieke) Temple Mount Sifting Project bericht over de gebouwen die bekendstaan als “stallen van Salomo”.

Hielden de joden van Galilea, net als de joden in Egypte en Rome, oude tempelrituelen in ere na de vernietiging van de tempel in 70?

En verder: Silo, Rosh ha-Ayin, nieuwe mozaïeken uit de Huqoq-synagoge (prachtige foto’s). Plus: een nieuwe maand, een nieuwe Byzantijnse wijnpers.

======================================

OVERIG

Dit is érg leuk: een voorislamitische inscriptie in een Yemenitisch schrift, gevonden aan de Perzische Golf. Het documenteert het eenwordingproces op het Arabische Schiereiland, waarvan de opkomst van de islam de laatste fase was.

En verder: de hond is vermoedelijk op één plaats gedomesticeerd, de Etrusken hielden van bijen en Romeinse munten in China (soort toelichting).

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

Nieuw verschenen in de Loeb Classical Library is het eerste deel van de redevoeringen van Griekse redenaar Aelius Aristides, die leefde in de tweede eeuw na Christus en wordt gerekend tot de stroming van de Tweede Sofistiek. De vertaler is Michael Trapp (King’s College).

Daarnaast is er een nieuwe vertaling van het negende Loeb-deel van Titus Livius, waarin de boeken 31-34 van Ab Urbe Condita zijn opgenomen en waarin de Tweede Macedonische oorlog wordt behandeld. Het boek is vertaald door J.C. Yardley en voorzien van een introductie door Dexter Hoyos (bekend van zijn laatste boek Mastering the West. Rome and Carthage at War).

Ancient Macedonia van Carol J. King is een nieuw overzichtswerk over de opkomst van het Macedonische koninkrijk, de gloriedagen onder Philippus II en Alexander de Grote, de tijd van de Antigoniden, en de komst van de Romeinen.

Het vroege christendom verspreidde zich snel in de Afrikaanse provinciën van het Romeinse Rijk en bracht daar een paar van de invloedrijkste auteurs voort die hielpen het mainstream-christendom vorm te geven, zoals Tertullianus, Cyprianus en Augustinus. In Ancient African Christianity wordt deze ‘Afrikaanse’ tak van het vroege christendom en haar grote invloed op de rest van het Romeinse rijk onder de loep genomen.

Er is veel geschreven over het einde van de Minoïsche beschaving op Kreta, en de rol van aardbevingen daarin. Minoan Earthquakes bevat nieuw interdisciplinair onderzoek naar wat de auteurs de Minoïsche mythe noemen (the romanticized vision of the Cretan Bronze Age as an era of peaceful prosperity only interrupted by the catastrophic effects of natural disasters) om de invloed van aardbevingen op de Minoïsche beschaving in het juiste perspectief te plaatsen.

Ook de Atlas of Ancient Rome is inmiddels weer in onze winkel voorradig, zie hier voor een recensie op onze website.

======================================

DWAASHEID

Om doodmoe van te worden: mensen die antieke erotiek gebruiken om een punt over de moderne tijd te maken.

Welke kluns noemt nou een straat “Via Horta”? Iemand in Houten in elk geval.

======================================

HOE TROUW ER EEN POTJE VAN MAAKT

Trouw schrijft al jaren zeer slecht over de oude wereld. Een voorbeeld: een Jezusmythicist twee pagina’s bieden, een hoogleraar oude geschiedenis negeren die behulpzaam uitlegt wat er niet klopt, in een hoofdredactioneel commentaar zeggen dat Jezus’ bestaan een open kwestie is en pas als de schade is aangericht erkennen dat het “nuance” had verdiend – nogal een eufemisme als je een eeuw wetenschappelijk onderzoek negeerde en een hoogleraar schoffeerde. En o ja, een goedmaak-artikel dat op de mythicistische bewering “de wetenschap interpreteert de bronnen de ene kant op, wij interpreteren ze de andere kant op” antwoordt met “er zijn bronnen”. U leest hier meer over dat incident.

Incident? Nee. Geen incident. Stijn Fens mocht, uitgerekend tijdens de Week van de Klassieken, een stuk publiceren waarin hij de idiootste dingen over de Mithrascultus in de mond legde van een medewerker van het Allard Pierson-museum. (Oefening voor beginners: tel de stommiteiten.) De medewerker heeft gevraagd om een goedmaak-stuk maar dat verzoek is tot op heden genegeerd. Je zou voor minder naar de Raad voor de Journalistiek stappen.

En vorige week pende Trouw goedgelovig een kulleklap-persbericht over Libanees DNA over. In de vorige nieuwsbrief legden we al uit dat de claims onzin waren. Een archeologe die contact opnam met de krant om behulpzaam uit te leggen wat er niet klopte, werd genegeerd. Je hoeft geen profeet te zijn om de toekomst te voorspellen: een onverstandig hoofdredactioneel commentaar, de erkenning dat de berichtgeving “nuance” had verdiend en een goedmaak-artikel waarin de kern van de discussie wordt genegeerd.

======================================

INTERNET

Al een tijdje beschikbaar en dat had uw redacteur eerder willen herkennen: de Excerpta Romana zijn gedigitaliseerd. Alle Griekse en Romeinse teksten over de Lage Landen. Dateert helaas alweer uit de jaren dertig en er is nooit een vervolg gemaakt met alle sindsdien gevonden inscripties.

Wetenschap is er om de samenleving te voorzien van adequate informatie maar die adequate informatie ligt veelal achter betaalmuren en de universiteiten laten dat in feite op hun beloop. Een met veel tamtam aangekondigde deal met de wetenschappelijke uitgevers komt erop neer dat de burger nog tot 2020 moet betalen voor datgene waarvoor hij via de belastingen al betaald heeft. Het is een teken des tijds dat we, om de wetenschap voor het publiek te behouden, zijn aangewezen op wetsovertreding.

En de foto’s van Lanciani’s opgravingen in het negentiende-eeuws Rome komen online.

Toota witharsechwanoo!

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn te raadplegen via de nieuwspagina van het Rijksmuseum van Oudheden en bij Aantekeningen bij de Bijbel.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij