Dit is de 167e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. Een kleine 7600 abonnees ontvangen de nieuwsbrief elke maand gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Overigens zal de nieuwsbrief er vanaf volgende maand anders uitzien.

Jona Lendering (redactie)

======================================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: we doen dit najaar een cursus over de Feniciërs en Karthagers in Amsterdam en Bussum en ook in Gouda. Er zijn cursussen over de Grieken in Dronten, Zaanstad en Zoetermeer, over de Romeinen in de Lage Landen in Haarlem, over de Trojaanse Oorlog in Hoorn en over het vroege christendom in Schagen.

Een kleine toevoegingen aan de Livius-website: de aqedah.

Op de blog: stervende Fenicische goden, een lamassu in een bodybag, peltasten, de scheve falanx, de val van de Romeinse Republiek, Grieks en Romeins wetenschappelijk proza, Griekse en Romeinse biografieën, Dolichenus in Tongeren, een Armeense koning die niet heeft bestaan, de kerkvader Eusebios weet iets van fossielen, eclecticisme, “je leest nooit slechts één tekst”, welke oudheidkundige disciplines zijn er en waarom een bibliotheek of een boekhandel de hemel benadert.

======================================

HET SCHOKKENDSTE VAN DE MAAND

In onze eenmalige, erkend subjectief “het schokkendste van de maand” genoemde rubriek dit keer het bericht dat het roemruchte eerste-eeuwse fragment van het Evangelie van Marcus dat uit de derde eeuw stamde, aan de beruchte Green Collection te koop is aangeboden door een Oxford-wetenschapper die deze papyrus helemaal niet bezat. Het kan nog allemaal een misverstand blijken te zijn, maar het begint er steeds meer op te lijken dat de Greens hebben opgetreden als helers en dat een van de betrokkenen een dief is. Meer.

Nauwelijks minder schokkend: de gemeente Cuijk meent dat archeologische en wetenschappelijke belangen staan tegenover maatschappelijke relevantie. Alsof niemand in Cuijk het valse dilemma niet zou hebben herkend. Meer en meer.

En omdat u op deze plek vooral iets moois verwacht: bij lage waterstanden in de Tigris is in noordelijk Irak onderzoek mogelijk geworden naar een Mitannese stad.

======================================

EGYPTE

Er is veel te doen over de veiling van een portret van Toetanchamon – minder om de prijs dan om het ontbreken van een overtuigende provenance. En o ja, er was nog wat te doen over ’s konings parasol.

Interessante vondst van een fort uit de Ramessidentijd.

Niet de eerste plek waar je onderwaterarcheologie verwacht: het woestijnige Soedan.

En verder: Lahun, het graf van Nefertiti, restauratieperikelen.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Om blij van te worden: een mooi stuk over het Epos van Gilgamesj.

Uw redacteur meent dat dit eerder in het nieuws is geweest: hoe artificiële intelligentie kan helpen oude talen te doorgronden.

Tsjechische archeologen hernemen het werk in de Syrische stad Ugarit.

Er is een fascinerende claim dat de Zeevolken, die in de twaalfde eeuw een einde maakten aan het Bronstijdsysteem, een westelijker herkomst hadden dan we dachten: voor het eerst wordt nu Iberië genoemd. Meestal denken onderzoekers aan West-Anatolië en het Egeïsche Zee-gebied. Let wel: het is maar één onderzoek en het gaat om slechts tien monsters, dus de hype “Goliaths voorouders kwamen uit Europa” is onzin, als was het maar omdat ook in de oude interpretatie Europa centraal stond.

Een claim dat het Hittitische heiligdom in Yazilikaya een astronomische kalender zou zijn. Niet echt vertrouwenwekkend is dat de onderzoekers hun verhaal alleen rond kunnen krijgen door de aanname dat er ooit meer reliëfs zijn geweest.

En verder: Babylonische trigonometrie, Tell Halaf, Karchemish, Tell Deir Alla, een digitale reconstructie van het NW-paleis in Nimrud, Babylon, Abu Dhabi, en Dezful.

En o ja, na Libië, Egypte, Syrië en Irak wordt nu Jemen geplunderd.

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Een redelijk authentieke weergave – let op de muziek – van Euripides’ Herakles.

Het RMO koopt een reliëf aan met een amazonomachie.

En verder: Poseidonia (Paestum), Atheens marmer in Sidon, het graf van Hekatomnos, Prusias ad Hypium, Kozani en ter gelegenheid van het jubileum van het Akropolismuseum nieuwe afleveringen in de Elgin-Soap (een, twee, drie, vier).

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Uit de stad zelf: hoeveel hout verbrandden de Baden van Caracalla? Plus: plannen om het centrum van Rome tot één groot archeologisch park te maken. (Noot: plan dateert uit 1982.)

Keizer Augustus voegde Asturië toe aan het Romeinse Rijk. Langzaam maar zeker worden steeds meer militaire kampen gevonden.

Mooi overzicht van de Poolse opgravingen in het Bulgaarse Svishtov ofwel de Romeinse legioenbasis Novae.

Het grootste figuratieve mozaïek lijkt te zijn gevonden in het Spaanse Villar de Domingo García (meer).

Fascinerend artikel over de ontwikkeling van de pestepidemie die tijdens de regering van Justinianus een kwart van de Romeinse bevolking doodde.

En verder: Acebedo, Bassania, een scheepswrak bij Cyprus, Exeter, een loden sarcofaag in Granada, Laodicea, Nicomedia (weinig nieuws maar wel mooie foto’s), Plovdiv, Pompeii, het dieet in Portus (de haven van Rome), erfgoedbeheer in Tunesië en gedoe om een Romeinse spreuk.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Een lolletje is leuk maar leuk is niet per se lollig: gedoe over een zwaard uit het Vorstengraf van Oss.

De Kelten dronken graag bier én wijn. En het RMO koopt twee Keltische munten aan die niet ver van de Schat van Amby zijn aangetroffen.

We wisten allang dat de Rijnmonding, de latere gouw Rijnland, in de Late Oudheid belangrijk is geweest. Denk aan de schalen van Oegstgeest en Rijnsburg. Nu is er weer een skelet.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: een snel verlaten Bronstijdnederzetting (“Britain’s Pompeii”), Bath, een weg en een mijn in Cornwall, Vindolanda en een arm zonder aanduiding van de plaats van herkomst. Plus het een en ander over de Picten, namelijk Mither Tap, Dunnottar (mooi filmpje) en de crannogs.

En verder: Kaiseraugst, Sigmaringen en de plannen voor Xanten.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Dit is leuk: een purperververij in Haifa.

Een wachttoren uit de IJzertijd. Maar u mag ook denken dat het een reclamepraatje is voor het Israëlische leger.

Aardig stuk over Masada, nu eens niet vol zionistische aannames.

En verder: Betlehem; Jeruzalem (uiteraard politiek); meer Jeruzalem (ook politiek); vondstverwerking in Machaerus; een stadspoort in Zer, vanzelfsprekend in verband gebracht met een bijbels personage; nieuwe mozaïeken uit Huqoq; en nog meer.

======================================

OVERIG

Een Brusselse galerie met antieke kunst wordt door de politie onderzocht omdat er gestolen voorwerpen zouden worden verhandeld.

Het lijkt erop dat het Nijmeegse Valkhofmuseum uit de directe gevarenzone is. Er is ook geld voor het depot.

In Istanbul is de restauratie van het Byzantijnse Blachernae-paleis voltooid.

En verder: opiniestuk over metaaldetectors, taalverandering, vondsten bij Tuva in Rusland (negeer de hijgerige kop en geniet van de mooie foto’s).

======================================

OUDHEIDKUNDIGE ZELFTRIVIALISERING & ANDER SLECHT NIEUWS

De Oudheid is natuurlijk helemáál niet interessant en moet dus worden opgehypet, want stel je toch voor dat oudheidkundigen geïnteresseerde mensen écht inhoudelijk moesten informeren.

Aandachttrekkerij: Wat zou Plato hebben gedacht van Boris Johnson?

Breng nooit één keer iets naar buiten als je ook twee keer naar fondsen kunt hengelen: bijvoorbeeld dat we nu de tekens kennen waarmee bouwvakkers aangaven hoe ze hun stenen gingen plaatsen – dit staat echt in elk eerstejaars-handboek archeologie.

Breng nooit één keer iets naar buiten als je ook twee keer hetzelfde stompzinnige frame kunt gebruiken: Tenea (vergelijk).

Verkeerd frame: een structuur in de haven van Athene is een structuur in de haven van Athene – en dat heeft niks te maken met de zeeslag bij Salamis.

Verkeerd frame: het Vaticaan als vanzelfsprekende boosdoener in een artikel over het bestaan van vrouwelijke priesters. Niet dat iemand hun bestaan ooit heeft ontkend.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

Vier nieuwe delen verschenen er in de Loeb Classical Library. Aan de rode kant drie delen in de reeks Fragmentary Republican Latin (delen III, IV en V) met daarin overgeleverde oratorische teksten van iedereen die naast Cicero en Cato speeches schreef, beginnend met Appius Claudius Caecus (340–273 v.Chr.). Eerder verschenen delen I en II met daarin onder meer de Romeinse dichter Ennius. In het groen verscheen een deel met teksten van Menander Rhetor en Dionysius van Hallicarnassus die werden gebruikt op Retorische scholen.

In vertaling verscheen het boek Leve het Latijn. Geschiedenis en schoonheid van een nutteloze taal van de Italiaanse latinist Nicola Gardini. Net als eerder zijn collega Andrea Marcolongo deed voor het Grieks in De geniale Taal laat Gardini in dit boek zien welk plezier hij aan de Latijnse taal beleeft en hoe groot het belang ervan wel niet is (geweest).

De Britse classica Daisy Dunn schreef een biografie over Plinius de Jongere: The Shadow of the Vesuvius. A Life of Pliny waarin ze het verhaal vertelt de man die het zou schoppen tot senator en gouverneur, maar ook dichter en schrijver was en ons vertelt over de uitbarsting van de Vesuvius waarbij zijn oom Plinius de Oudere het leven liet. Eerder schreef ze een boek over Catullus: Catullus’ Bedspread.

In De Sleutel tot Aristoteles. Willem van Moerbeke en de overlevering van antieke wijsheid gaat de Leuvense classicus Pieter Beullens in op de overlevering van de teksten van antieke filosofen en de rol van dertiende-eeuwse Vlaamse geestelijke Willem van Moerbeke daarin. Met voorwoord van Piet Gerbrandy.

Kunsthistorica Barbara Furlotti schreef het boek Antiquities in Motion. From Excavation Sites to Renaissance Collections waarin ze ingaat op de grote interesse die men tijdens de Renaissance had voor de klassieke oudheid en de overblijfselen daarvan, en op de de ontwikkeling van een levendige handel en het ontstaan van antiquiteitencollecties die de basis vormden voor onze musea.

======================================

EN TOT SLOT

Meestal staat hier een grapje maar dat is er dit keer even niet. Na vijfendertig jaar is het onvermijdelijke gebeurd: de Tweede Kamer heeft ingestemd met het overhevelen van fondsen van de algemene universiteiten naar de technische universiteiten. Anders gezegd, voor het bloeien van de techniek moeten de geesteswetenschappen maar bloeden. Bedenk: de voornaamste gedupeerde is de burger – en dat bent u.

Uw redacteur heeft deze maand even geen zin in grapjes.

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn hier te raadplegen en een redactionele verantwoording is daar.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij