Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Pesach (Hebreeuws פֶּסַח H6453), Pascha (Aramees פַּסְחָא, Grieks πάσχα G3957), het Joodse paasfeest, ter herdenking van de Exodus uit Egypte. Het is een van de drie Shalosh Regalim ("drie Pelgrimsfeesten").
De eerstvolgende Pesach wordt gevierd van tot en met .
Het Pesach werd ingesteld op het moment dat de Joden Egypte verlieten, God stelt dan een kalenderhervorming in (Exod. 12:2), waarmee ook definitief met de Egyptische kalender wordt gebroken (Nb. dit is een andere kalender dan die na de Babylonische ballingschap werd gebruikt). Er wordt opdracht gegeven tot het slachten van een ram (12:3ev., cf. vs. 5), die de personificatie was van onder andere de goden Khnem, Medes, Amun en Heryshef, moet een doorn in de ogen van de Egyptenaren zijn geweest. Eenmaal uit Egypte zien we dat de Israëlieten het lam niet meer bij hun eigen huizen mogen slachten maar bij de tabernakel vs. tempel (Deut. 16:2-6)
Het feest moet gevierd worden in de eerste maand (Abib) op de veertiende dag (Lev. 23:5; Num. 9:11, 28:16; Deut. 16:1ev.). We zien slechts een keer een uitzondering hierop en wel bij koning Hizkia omdat die niet op tijd klaar was met de reiniging van de tempel en daarom het feest een maand uitstelde (2 Kron. 30:1). In tegenstelling tot de verwachting lezen we in Lev. 23:11-12 dat het offer pas de volgende dag wordt geslacht en geofferd. Details hoe het later werd gevierd zijn summier en we mogen er vanuit gaan dat dit voornamelijk volgens de wetgeving in Leviticus is gedaan.
Ook wordt in detail beschreven wie deel mochten nemen aan dit feest. In de eerste plaats alleen de Joden (Ex. 12:42), vreemdelingen mochten geen deelnemen (Ex. 12:43). Alleen slaven (Ex. 12:44) of proselieten (vreemdelingen dit tot het Joodse geloof zijn overgegaan; Ex. 12:48) mochten deelnemen als ze eerst besneden werden.
Hieronder een reconstructie zoals het in het Oude Testament wordt voorgesteld. We moeten hierbij rekening houden dat in de loop der eeuwen er diverse wijzigingen zijn doorgevoerd. Hierbij versmolten de feesten al vrij snel zodat het lastig is om onderscheid te maken.
In Qumran (4QMMT [=4Q394-398]) hielden ze het eerstelingenfeest op de dag na de eerste "wekelijkse" sabbat "na" het feest van de ongezuurde broden, wat in hun kunstmatige kalender dus op de 26ste was! Ook bij de farizeeën en de sadduceeën waren er onderlinge verschillen bij het starten van de feesten.
Het verschil is dat Pesach de benaming is die tegenwoordig het meest wordt gebruikt door de Joden, terwijl Pascha meer bij de christenen wordt gebruikt. Met name in de Oosters-orthodoxe Kerk heeft men het woord πάσχα páschaG3957 met het Griekse πάσχω pascho̱G3958 (dat "lijden" betekent) verbonden, waardoor het nog meer een christelijke betekenis kreeg.
→ Pasen voor het N.T. tegenhanger.
Het Pesach feest is na de verwoesting van de tempel (70 n.C.) flink veranderd. Om te voorkomen dat de gelovige Joden toch een lam gingen offeren zonder tempel, kwam er een verbod op het eten van geroosterd lamsvlees tijdens Pesach. Toen na de opstand van Bar Kochba (135 n.C.) het de Joden werd verboden om in Jeruzalem te komen zien we dat de Sedermaaltijd een liturgische ontwikkeling doormaakt, waardoor het mogelijk werd om het feest overal te vieren. Onderdelen van de maaltijd zoals de vier of vijf bekers, een bord met een botje, een ei, de kaarsen, de peterselie in het zoute water worden toegevoegd.
Er is enige discussie of er vier of vijf bekers (Mishnah Pesachim 10:1; Jerusalem Talmud Pesachim 68b) geschonken moeten worden. Uit traktaat Pesachim blijkt dat de maaltijd met de bekers was ingericht volgens de gewoonte van de Romeinse symposiums (sym = samen, posium = drinken van wijn) (Daniel Grooper, Haggadot.com, Why drink four cups of wine). De laatste wordt de beker van Elia genoemd (Encyclopædia Brittanica, lemma Elijah's cup) welke niet werd opgedronken. Dit werd in de Middeleeuwen geïntroduceerd, naast de gewoonte om halverwege de maaltijd de deur van het huis te openen om te kijken of de profeet Elia er al was. Deze gewoonte was geïntroduceerd vanwege de reden dat de Joden in die periode steeds vaker werden overvallen omdat men dacht dat ze het bloed van kinderen dronken. Door het openlaten van de deur kon men zien dat er niets vreemds gebeurde.
Ter voorbereiding van het Pesach zal al het eten wat gedesemd (gegist) is worden verbrand.
Aan de vooravond van Pesach wordt de Sedermaaltijd genuttigd. Alle Joden lezen dan de hagada, waarin het verhaal van de uittocht uit Egypte staat. De vraag "wat is het verschil tussen deze avond en alle andere avonden?" wordt gesteld door de jongste aanwezige en vormt het begin van een lange avond vol verhalen, liederen, discussie en natuurlijk eten. Onderdrukking en bevrijding vormen het centrale thema van de avond. Om de verwachting van de uiteindelijke Messiaanse bevrijding aan te geven is tijdens deze maaltijd een aparte plaats voor Elia gedekt, omdat hij de komst van de Messias zal aankondigen.
Ook wordt dan charoset gegeten.
Bij de Samaritaanse gemeenschap is het de gewoonte om dan ook een lam te offeren en staat wat dat betreft dichter bij de instellingen, zoals we die in de Bijbel lezen, dan de huidige Joodse viering.
→ Pasen
Bij sommige christelijke gemeenschappen is een trend te zien om steeds meer het Pesach te vieren dan het Pasen. Zij gaan er vanuit dat het Pesach feest "Bijbels" is en dat Pasen niets daarmee te maken heeft, daarbij gaan ze aan het feit voorbij dat bij Pasen het lijden en de opstanding van Jezus wordt herdacht en weinig te maken heeft met de viering van Pesach waarbij de uittocht van Egypte wordt herdacht. Ook gaan ze als niet-Joden eraan voorbij dat ze volgens de Bijbel eerst besneden moeten worden alvorens ze Pesach mogen vieren (Ex. 12:48).
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
