Bijbel
In de geschiedenis rondom Pasen worden verschillende planten genoemd. Hieronder een overzicht van deze en de betekenis ervan betreffende de lijdenstijd.
Palmboom
Toen de volgende dag een grote menigte die naar het feest gekomen was, hoorde dat Jezus naar Jeruzalem kwam, namen zij de takken van de palmbomen en gingen de stad uit Hem tegemoet en riepen: Hosanna! Gezegend is Hij Die komt in de Naam van de Heere, de Koning van Israël!
Johannes 12: 12-13 (HSV)
Een van de eerste planten die we tegen komen in de lijdensgeschiedenis is de Dadelpalm. We lezen dat als de mensen horen dat Jezus eraan kwam ze allerlei takken, of correcter, de bladeren van de palmbomen plukken en daarmee Hem tegemoet komen. We kunnen afleiden van hun uitroepen dat ze dachten dat Jezus nu Israël zal bevrijden van de gehate Romeinen en dat Hij het koningschap zal opeisen.
Het is belangrijk om te beseffen dat zij Christus als de verwachte koning zien en in die context begrijpen we ook waarom ze deze palmbladeren pakten. Het was de gewoonte in het Oosten, dat de weg waarlangs de koning zijn intocht houdt in de stad, met tapijten te bedekken. We lezen dit bv. bij de erkenning van Jehu als koning (2 Koningen 9:13). Hier zien we dat naast kleding ook takken van de bomen (Mattheüs 21:8, Markus 11:8), waarmee zeer waarschijnlijk de genoemde palmbladeren worden bedoeld.
De palmboom is een van de meest voorkomende bomen die in steden in het Midden-Oosten voorkomt. Het voorhanden hebben en afscheuren van deze palmbladeren is dus niet zo’n probleem. Bovendien ontstaan er ieder jaar er weer nieuwe bladeren, zodat de boom geen ernstige hinder ondervind bij deze actie. Ook is het zo dat deze bladeren groot en plat zijn, dus uitermate geschikt om de weg mee te bedekken.
Vijgenboom
En leer van de vijgenboom deze gelijkenis: wanneer zijn tak al zacht wordt en de bladeren uitspruiten, dan weet u dat de zomer nabij is.
Markus 13:28 (HSV)
Aan het einde van Zijn loopbaan sprak Jezus verschillende waarschuwingen over de wederkomst. Zo lezen we dat de zon verduistert zal worden, de sterren uit de hemel zullen vallen en andere dingen zoals uitbarstingen van oorlogen die eerst gebeuren zullen. Vervolgens wijst Christus op de vijgenboom, welke in de winter zijn bladeren verliest en pas vrij laat in de lente de takken zacht worden en de bladeren pas zichtbaar worden.
Als de meeste bomen en planten zijn uitgelopen is de vijgenboom nog steeds kaal. Wel zien we dat de takken die eerst erg bruinachtig waren langzaam groen beginnen te worden en zijn wat zachter dan in de winter. De knoppen zullen halverwege de lente pas opengaan en de eerste kleine vijgenblaadjes zullen dan zichtbaar worden. Pas als het zomer is dan zal ook deze in volle glorie staan. Het is deze eigenschap die Jezus hier aanhaalt, als Hij verwijst naar de eindtijd en naar Zijn lijden.
Jujube
En de soldaten vlochten een kroon van doornen en zetten die op Zijn hoofd, en zij deden Hem een purperen bovenkleed om,
Johannes 19:2 (HSV)
Ieder jaar krijg ik weer vragen van welke plant nou die doornenkroon is gemaakt. Nu zijn er verschillende struiken met scherpe doorns, veel distelsoorten en andere prikkelige planten die groeien in Israël. Kijken we naar de christelijke traditie dan zou het gaan om de Jujube (Ziziphus spina-christi), of ook wel de Christusdoorn genoemd. Ook tegenwoordig groeit de struik nog op de oostelijke gedeeltes van de berg Moria (= de tempelberg).
Op de foto hiernaast zijn duidelijk de lange doornen te zien die soms wel twee centimeter lang zijn en zeer scherp. De takken zijn vrij dun en buigbaar, het is dus vrij gemakkelijk om hier een doornenkroon van te maken. De Christusdoorn is een struik die wel 10 meter hoog kan worden en dan met zijn vele bladeren voor schaduw kan zorgen. De bloemen zijn tweeslachtig en geel-groen. De gele vruchten hebben de grootte van kersen en zijn goed eetbaar. Gecultiveerd draagt het prima fruit en er zijn variëteiten zonder doornen.
Riet
Riet (Gr. ‘kalamos) is een verzamelnaam voor alles wat geen struik of boom is. Meestal worden er de verschillende soorten waterplanten bedoeld die wij ook de naam “riet” geven.
Deze rietstengels konden behoorlijk lang zijn, tot zo’n vier meter. We zien dat terug in Mattheus 27:48 waar wordt vermeld dat een van de omstanders een spons gedrenkt in zure wijn op een riet prikt om zo Christus te drinken te geven.
Vaak werden deze lange stengels gebruikt als dakbedekking, waar dan een laag modder op werd gelegd. Daarnaast werden ze vanwege hun lengte ook gebruikt als meetlat.
Zo’n rietstok was dus eenvoudig voorhanden, men hoefde hem maar uit het dak te trekken. Omdat zo’n riethalm zo lang is kon deze uitstekend dienen als een surrogaat staf die ze Christus gaven om Hem zo te bespotten. En omdat zo’n rietstok ook nog eens behoorlijk stevig was een perfect middel om Hem vervolgens mee te slaan. De oudere lezers zullen zich misschien nog wel het “rietje” herinneren waarmee ze op school een tik kregen als ze ongehoorzaam waren en weten dat deze venijnig hard aan kon komen en behoorlijke striemen opleverde.
Mirre
En Nicodemus (die eerst ’s nachts naar Jezus toe gekomen was) kwam ook en bracht een mengsel van mirre en aloë mee, ongeveer honderd pond.
Johannes 19:39 (HSV)
De mirre wordt al eeuwenlang gebruikt in de parfumerie. De oude Egyptenaren gebruikten Mirre om hun mummies te balsemen. En in deze tekst zien we dat dit gebruik ook in Israël aanwezig was. Zo ver ik heb kunnen nagaan, werd het niet alleen gebruikt vanwege de aangename reuk, maar ook als een lichaam hiermee gebalsemd was werd voorkomen dat de rotting werd tegengegaan. Omdat het ook vroeger een vrij zeldzaam product was en gezien de grote hoeveelheid die werd gebruikt, mogen we ervan uitgaan dat een behoorlijke som geld door Nicodemus was neergelegd hiervoor.
Ook tegenwoordig is het nog een geliefd product in de parfumerie en als medisch gebruik.
Aloë
Naast de dure mirre gebruikt Nicodemus (Joh. 19:39) ook de aloë (Aloe vera L.) en het is volgens mij ook de enige plek in de Bijbel waar deze plant wordt genoemd. Het sap uit de bladeren is direct herkenbaar want deze worden veel gebruikt in de parfumerie en in verschillende soorten shampoo en zeep. De plant komt tegenwoordig voornamelijk voor in het zuidelijk deel van Afrika en op het Arabische schiereiland. In Israël komt de Aloe vera vooral voor in het noordelijke gedeelte en in het gebied waar vroeger Edom lag.
Gevlekte Scheerling
… gaven zij Hem wijn vermengd met gal te drinken; maar toen Hij die geproefd had, wilde Hij die niet drinken.
Mattheüs 27:34 (HSV)
Ja, zij hebben mij gal als mijn voedsel gegeven, in mijn dorst hebben zij mij zure wijn laten drinken.
Psalm 69:22 (HSV)
Als Jezus op de executieplaats Golgotha is gebracht willen ze Hem voordat Hij wordt gekruisigd een drank van zure wijn vermengd met iets bitters cholēs geven, waarmee de profetie van Psalm 69 in vervulling gaat. Bij de Joden was het de gewoonte om voor de terechtstelling de ter dood veroordeelde een verdovende drank te geven om de pijn te verlichten. We moeten dan ook dit toedienen van wijn gemengd met gif opvatten als een weldaad. Jezus moet dit geweten hebben en toen Hij proefde wat ze Hem gaven, wees Hij dit resoluut af omdat Hij bij volle bewustzijn Zijn lijden wilde dragen.
Het Hebreeuwse woord rosh wordt door verschillende geleerden geïdentificeerd met de Gevlekte Scheerling (Conium maculatum), hoewel hier geen taalkundige ondersteuning voor is. In de Bijbelse context wordt het steeds in verband gebracht met een bittere en giftige drank of voedsel. Omdat het veelvuldig in het Oude Testament gebruikt wordt in combinatie met Alsem (Artemisia herba-alba Asso), lijkt het dat het om een specifieke plant gaat of een synoniem. Het is dan ook zeker niet vergezocht dat er de Conium, welke werd gebruikt om mensen mee te vergiftigen, mee wordt bedoeld.
Daar de LXX het Hebreeuwse woord rosh steeds vertaald met cholēs dat ook in het hierboven genoemde vers in Mattheüs wordt gebruikt, ligt het voor de hand dat ook hier dezelfde plant wordt bedoeld.
Radijs
Zij moeten het vlees dezelfde nacht nog eten; op vuur gebraden, met ongezuurde broden, en met bittere kruiden moeten zij het eten.
Exodus 12:8 (HSV)
De maaltijd die hierboven wordt beschreven is in de loop der jaren steeds meer geformaliseerd en staat tegenwoordig bekend als de Seder, welke bestaat uit verschillende onderdelen. Een van de onderdelen, de maror, is het eten van bittere kruiden, ter herinnering aan de bitterheid van het leven in Egypte. Een ander onderdeel van de Seder, de karpas, is een teken van de lente, de vruchtbaarheid en van hoop voor de toekomst.
In deze beide onderdelen wordt vaak de radijs gegeten, omdat deze enigszins bitter is. De radijs (Raphanus sativus subsp. sativus) is een plant uit de kruisbloemenfamilie (Cruciferae ook wel Brassicaceae). Hij wordt niet bij name genoemd in de Bijbel, maar als onderdeel van de Seder hoort deze zeker in het rijtje van planten die te maken hebben met de lijdenstijd, want het is was deze maaltijd die Christus met Zijn discipelen vierde en tegenwoordig bekend staat als het Laatste Avondmaal.
Overige planten
- Tarwe (Lukas 22)
- bittere kruiden (cichorei),
- Wijnstok (Johannes 15)
- Olijfboom ()
- Klaproos (Mattheus 27) als slaapmiddel?
- Hysop (Johannes 19)
- Vlas (Johannes 20)
Symbolische planten en bomen
Hieronder een overzicht van planten die niet in de Bijbel worden genoemd maar via legenden met de lijdensgeschiedenis zijn verbonden.
Judasboom
En nadat hij de zilveren penningen de tempel in gegooid had, vertrok hij. Hij ging heen en hing zich op.
Mattheüs 27:5 (HSV)
Deze nu heeft met het loon van de ongerechtigheid een stuk grond verkregen, en nadat hij voorovergevallen was, barstte hij in het midden open en kwamen al zijn ingewanden naar buiten.
Handelingen 1: 18 (HSV)
Sommige planten en bomen hebben namen die erg christelijk aandoen. Dit komt omdat in de loop der eeuwen allerlei legenden ontstonden waar zo’n plant of boom een rol in speelt. Zo zij er een heleboel planten en bomen waar de naam Judas in naar voren komt, bv. Judaspenning, Judasoor en de Judasboom.
De Judasboom (Cercis siliquastrum) is een laag groeiende boom (max. 10-12 meter) die veel voorkomt in Israël en opvalt met zijn paars-rode vlindervormige bloemen. De bloemen groeien zowel aan de takken als aan de stam (cauliflorie) en bloeien vaak al voordat de bladeren aan de boom komen. Net als bij de Johannesbroodboom, zijn er peulen die tot 10 cm lang worden en een heldere, bleekpaarse kleur hebben. Na verloop van tijd worden ze bruin en blijven in de winter aan de boom hangen.
Volgens de legende had deze boom vroeger witte bloemen en inderdaad er zijn ook tegenwoordig nog witte variëteiten. Nadat Judas Iskariot zich zou hebben verhangen aan deze boom, nadat hij Christus had verraden en tot berouw was gekomen veranderden de bloemen van wit naar het rood van zijn bloed, omdat de struik zich schaamde over deze gruwelijke daad. Het is ook van deze schaamte dat de bloedrode bloemen eerder verschijnen dan de bladeren. Volgens een andere legende zou Judas voorover gevallen zijn van een rots op deze boom, waarbij zijn bloed op de vele bloemen spatte en zo hun rode kleur kregen.
Judaspenning
De Judaspenning (Lunaria annua) is zo’n plant, hij kreeg zijn naam omdat de zaaddozen nogal lijken op de 30 zilveren penningen, die Judas voor zijn verraad gekregen heeft van de overpriester. Nadat hij berouw had gekregen en ze in de tempel op de grond gooide, groeide volgens de legende daaruit de plant. In deze overlevering wordt vergeten dat het geld later gebruikt werd om een akker te kopen. De kleur van de bloemen wijst natuurlijk op de bloedschuld.
De plant komt uit Zuidoost-Europa en is tegenwoordig zowel te zien in tuinen als verwilderd langs bosranden, heggen en in wegbermen.
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
