Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Boomheiligdommen zijn de heilige plaatsen, of cultusplaatsen, van verschillende bevolkingsgroepen verspreid over de hele wereld. Bij deze heilige bomen komt en kwam men om de goden te vereren, te bidden of te offeren. Deze plekken werden meestal bezocht als heiligdom, maar vaak ook vonden belangrijke bijeenkomsten (zoals rechtspraak) plaats bij het boomheiligdom.
Verschillende keren worden planten en bomen als symbolen of zelfs als onderwerp van cultus vereringen, zoals de 'heilige bomen' genoemd, daarnaast zien we ook sommige planten, als de dudaïm, alruin (Gen. 30:14, 30:15-16; Hoogl. 7:13), waaraan een magische betekenis wordt gegeven.
Heilige bomen zien we ook terug bij de verering van Astarte (Vaak aangeduid als Ashera of gewijde palen/bossen) waartegen in de Bijbel (Zie Dr. R. de Vaux, dl. 2 p. 109-111 voor een vollediger overzicht van heilige bomen in de Bijbel) wordt geageerd. Al aan het begin van Richteren lezen we “zo stond er een ander geslacht na hen op, dat den HEERE niet kende, noch ook het werk, dat Hij aan Israël gedaan had. Toen deden de kinderen Israëls, dat kwaad was in de ogen des HEEREN, en zij dienden de Baäls. En zij verlieten den HEERE, hunner vaderen God, Die hen uit Egypteland had uitgevoerd, en volgden andere goden na, van de goden der volken, die rondom hen waren, en bogen zich voor die, en zij verwekten den HEERE tot toorn. Want zij verlieten den HEERE, en dienden den Baäl en Astharoth.” (Richt. 2: 10-14) Later krijgt Gideon de opdracht “breek af het altaar van Baal, dat van uw vader is, en houw af het bos [= הָאֲשֵׁרָה “de Ashera's”], dat daarbij is” (Richteren 6: 25ev.). Maar hiermee was het kwaad niet definitief opgelost, na de dood van Jojada zien we dat koning Joas zich laat verleiden door zijn andere adviseurs en “Zo verlieten zij het huis des HEEREN, des Gods hunner vaderen, en dienden de bossen en de afgoden” (2 Kron. 24: 18).
Naast de verering van bomen, zijn er in de Bijbel ook verwijzingen dat men het hout van bomen gebruikte voor het maken van afgodsbeelden. De profeet Jesaja spreekt hier zeer cynisch over als hij over de domheid van de mens spreekt ten opzichte van het gebruik van bomen: “De timmerman trekt het richtsnoer uit, hij tekent het af met den draad, hij maakt het effen met de schaven, en tekent het met den passer, en maakt het naar de beeltenis eens mans, naar de schoonheid van een mens, dat het in het huis blijve. Als hij zich cederen afhouwt, zo neemt hij een cypressenboom of een eik, en hij versterkt zich onder de bomen des wouds; hij plant een olmboom, en de regen maakt dien groot. Dan is het voor den mens om te verbranden, dan neemt hij daarvan, en warmt er zich bij; ook ontsteekt hij het, en bakt er brood bij; daarenboven maakt hij er een god van, en buigt zich daarvoor, hij maakt er een gesneden beeld van, en knielt er voor neder. Zijn helft brandt hij in het vuur, bij de andere helft daarvan eet hij vlees; hij braadt een gebraad, en hij wordt verzadigd; ook warmt hij zichzelven, en hij zegt: Hei! ik ben warm geworden, ik heb het vuur gezien! Het overige nu daarvan maakt hij tot een god, tot zijn gesneden beeld; hij knielt er voor neder, en buigt zich, en bidt het aan, en zegt: Red mij, want gij zijt mijn god! Zij weten niet, en verstaan niet, want het heeft hun ogen bestreken, dat zij niet zien, en hun harten, dat zij niet verstaan.” (Jes. 44:14-18)
Eik
אלון "eik" Hosea 4:13
In Hosea 4:13 wordt de לבנה Styrax vermeld als een van de heilige bomen waaronder men afgoderij pleegde (zie "Hedendaagse heilige bomen" hieronder, voor een hedendaags voorbeeld van een heilige Styrax boom).
Overige bomen
אלה "eik, terebinth, iep" (Hosea 4:13); het is onduidelijk om welke specifieke boom het gaat.
In vrijwel alle culturen zien we dat bomen op de een of andere manier worden vereerd. We hoeven maar te denken aan Odin aan wie men offerde door dode dieren en soms ook mensen in een boom te hangen. Ook bekend zijn de Druïden (al was het maar uit de stripverhalen van Asterix en Obelix) die aan bomenverering een groot deel van hun kracht ontlenen.
In de moderne staat Israël is men in 1997 een project begonnen om alle plaatsen waar heilige bomen worden gevonden te noteren en te onderhouden (Het betreft hier voornamelijk een grote en oude boom of een klein groepje bomen naast (islamitische) gebeds- of begraafplaatsen. Er wordt geschat dat er ongeveer 1000 van zulke heilige bomen in Israël zijn.). De bescherming van deze plaatsen zou belangrijk zijn voor het cultureel erfgoed van Israël, voor milieubescherming en voor ecologisch en historisch onderzoek. Als voorbeeld hiervan kan men in het dorpje Sajur (Galilea) nog een heilige Styrax vinden die al-Mubarakeh ("de gezegende") wordt genoemd (Amots Dafni, On the typology and the worship status of sacred trees with a special reference to the Middle East, Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 2006, 2:26)
Om dezelfde reden worden oude grafheuvels met 'heilige bomen' ook in Nederland weer in 'ere' hersteld. Deze waren door Bonifatius (723 n. Chr.) omgehakt, hij is later, samen met 50 anderen, in 754 door de Friezen geëxecuteerd in Dokkum. Dit volgens de Lex Frisium (de toenmalige Friese wetgeving).
Aangemaakt 7 maart 2005
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!