Dit is de 162e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. Een kleine 7500 abonnees ontvangen de nieuwsbrief elke maand gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

======================================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: er zijn nog enkele plaatsen vrij in de reis naar Armenië, met zijn middeleeuwse kerken en overdonderende natuurschoon. En natuurlijk zijn er dit voorjaar weer lezingen.

Ook dit jaar is er “Oog op de Oudheid”, waarin we proberen uit te leggen hoe oudheidkundigen weten wat ze weten. Neem een passe-partout!

Wat is een ringcompositie? Ideeën voor het museum in Cairo, Kylon, klassiek wetenschappelijk proza, Romeins kannibalisme en Indiana Jones (met podcast).

In de reeks museumstukken: een Hallstatt-wagen, de Elefantine-papyri, een hellenistisch beeldje van een waterdrager, een altaar van Nehalennia en de vijanden van Nubië. In de reeks Methode op maandag: isotopenonderzoek, lectio difficilior en een bespreking van Steiner/Wagemakers’ We graven hier niet de Bijbel op!

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer een intrigerend en misschien wel overtuigend stuk over de Maghrebijnse wortels van het verhaal over Pygmalion.

======================================

EGYPTE

Om blij van te worden: heel oude (Naqada II) vondsten in de Delta. Daarvan zijn er niet zo heel erg veel omdat ze onder dikke sedimenten liggen. Bonus: enkele graven uit de Tweede Tussentijd.

Een nieuw jaar, een nieuwe theorie over de bouw van de Grote Piramide.

Twee erg leuke berichtjes: onderzoek naar de inscripties uit de Sinai (waar het alfabet is ontwikkeld) over cartouches van Ramses III in Teyma (Saoedi-Arabië).

Nee ik heb geen ja gezegd: ook dit jaar is de onvermijdelijke doctor Zahi Hawass er weer en ook dit keer is hij bizar positief over de opgravingen in Taposiris Magna. Dat daar het graf van Kleopatra en Marcus Antonius zou zijn, spreekt hij dan gelukkig weer tegen.

Transportproblemen bij het nieuwe Egyptische Museum in Giza.

En verder: Qubbet al-Hawa, Edfu, Dendera, restauratie van het graf van Toetanchamon, twee tombes in de Dakhla-oase, een Romeinse wijnboerderij en het maandelijkse gesleep met mummies.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Speels en leuk: koken en eten als een Hittiet.

Vondsten uit Hasanlu suggereren dat de oude Perzen zo’n 3000 jaar geleden genuanceerd zouden hebben gedacht over gender. Uw redacteur wil het graag geloven maar weet niet wat hij mag aannemen van een auteur die de Perzen plaatst rond 1000 v.Chr.

Ongeveer een derde van Nineveh is momenteel overbouwd. Niet zo vreemd, want het naburige Mosul is volledig vernietigd, en die mensen moeten toch ergens wonen. Maar het blijft verdrietig.

En verder: een beeldje van een Babylonische vrouw, een wagengraf in Georgië, Rostamabad, restauratie van oudheden uit Palmyra, politieke verwikkelingen rond de verkoop van Assyrisch erfgoed. Plus: Fenicische sporen in Lisabon?

======================================

DE OUDE GRIEKEN

Om helemaal blij van te worden: textiel uit Lefkandi. En nog meer om blij te worden: een tof stuk over de Delfische wijsheidsspreuken (“Εὐγένειαν ἄσκει” enz.; de volledige lijst is hier).

De Atlantis-mythe en het misbruik daarvan door de nationaalsocialisten.

Dat Alexander de Grote jong stierf is, gegeven de antieke mortaliteitsstatistieken en zijn vele verwondingen, niet zó heel vreemd maar mensen blijven zoeken naar verklaringen. De laatste variant is het Guillain-Barré-syndroom.

En verder: een inscriptie van de Nesiotische Bond uit Amorgos, Grieks erfgoedbeleid, Philippopolis (meer Plovdiv hieronder), Apollonia ad Ryndacum, Thracisch paardenbeslag, de pythia, Kition en een nieuwe aflevering in de Elgin-soap.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Dit kan leuk gaan worden: op Farasan aan het zuidelijke einde van de Rode Zee, de vermoedelijk verste buitenpost van het Romeinse leger, wordt archeologisch onderzoek gedaan.

Wat er zoal bij de restauratie van een Romeins standbeeld komt kijken. Een basketballer bijvoorbeeld.

Maltepe in Bulgarije is een grote grafheuvel waarin in 2018 een onbegrepen structuur werd gevonden. Dat blijkt een torengraf te zijn van een Syrisch type. De hypothese is nu dat dit het graf is van keizer Philippus Arabs. (Die overigens overleed in Verona.)

Er zijn laatantieke reliëfs uit Spanje teruggevonden. Interessant is dat ze werkelijk Visigotisch mogen worden genoemd, in de zin dat Visigoten ze hebben laten vervaardigen (en dat ze niet dateren uit de Visigotische periode).

En verder: Romeinse filosofie, Jerash, Heraclea Sintica, Lissabon, Petra, Alexandrië, Tripoli, Herculaneum, een Romeinse kilometerteller, Pompeii, Gaziantep, Plovdiv, een waanzinnig mooi goudstuk met het portret van Faustina I en weer eens een “verloren Romeinse stad”, ditmaal in Zuid-Frankrijk.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Het komt niet werkelijk als een verrassing, maar in Antwerpen zijn vondsten gedaan uit de Romeinse tijd. Leuk is vooral de vindplaats: onder het stadhuis.

De ontwikkeling die je wist dat zou komen: omdat de limesvoorlichting niet op orde is, leent het project zich uitstekend om te dienen als clickbait. Het Corbulokanaal “blijkt belangrijker dan gedacht” en zo zet de gemeente Voorschoten zichzelf voor joker. (commentaar)

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Colchester, Leicester, een stuk van een al bekende weg wordt gehypet als significante vondst, onthoofde lichamen (niet die uit York) en een oudje, indachtig het oudheidkundige spreekwoord dat je nooit één keer nieuws naar buiten moet brengen als je ook twee keer naar aandacht kunt hengelen.

En verder: Elversele.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

De bloeiende industrie van vervalste manuscripten – het gaat niet alleen om joodse manuscripten natuurlijk. En “The Hunt for Dead Sea Scrolls” is de alleridiootste kop aller tijden.

In Jeruzalem is altijd wat te doen omdat een deel van de stad ligt in bezette gebieden, wat archeologie nogal discutabel maakt. Momenteel is er bijvoorbeeld een serieus conflict over een tunnel. Ook is er een expositie over vondsten, in beslag genomen bij smokkelaars, waarbij gemakshalve wordt vergeten dat ze uit bezet gebied komen. En een koninginnengraf?

Twee interessante artikelen over erfgoedbeleid (1, 2): de archeologische diensten van Israël graven joods en niet-joods verleden netjes op, maar bij de presentatie overheerst het eerste.

En verder: meer over die door de regen blootgelegde beeldjes.

======================================

OVERIG

Leuk, misschien wel belangrijk artikel over neolithisch steenwerk met driehoek-decoratie illustreert de problemen bij de interpretatie van antieke kunst.

Veel musea nemen donaties aan van rijke mensen. Dat kan als een boemerang terugkomen, want achter menig fortuin schuilt een misdrijf. Het Metropolitan Museum is bij zichzelf te rade gegaan.

Het gebruik van artificiële intelligentie bij het doorgronden van onbegrepen oude talen.

En verder: de Numidische piramides in Algerije, Spaans erfgoed, een skelet met vervormde schedel (Kaukasus), het gebruik van oude luchtfoto’s, een bordspel waarin grafrovers en archeologen tegenover elkaar staan.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

The Story of Myth door de Amerikaanse hoogleraar religiewetenschap Sarah Iles Johnston gaat over de werking van (antieke) mythen en over de grote rol die deze verhalen speelden bij het geloof van de mens in de goden.

Het terugkeren is een belangrijk thema in  de Griekse literatuur. The Returning Hero. Nostoi and Traditions of Mediterranean Settlement door Simon Hornblower en Giulia Biffis gaat over het Griekse begrip nostos, waar ons begrip ‘nostalgie’ van is afgeleid, en haar belang binnen het antiek Griekse denken.

The Invisible Satirist. Juvenal and Second-Century Rome door classicus James Uden is een biografie van de politiek-geëngageerde dichter en denker Juvenalis die met zijn Satiren een blik werpt op het politieke leven van het begin van de tweede eeuw in Rome.

In the Land of a Thousand Gods. A History of Asia Minor in the Ancient World door de Duitse oudhistoricus Christian Marek is een overkoepelende geschiedenis van Klein-Azië van prehistorie tot en met de Romeinse tijd.

The Roots of Platonism. The Origins and Chief Features of a Philosophical Tradition door classicus John Dillon is een essay over de aard van het Platonisme als filosofische stroming.

Ptolemaeus, vooral bekend van zijn geografie, was ook een vooraanstaand filosoof. Filosofe Jacqueline Feke reconstrueert in Ptolemy’s Philosophy: Mathematics as a Way of Life hoe dit onderdeel uitmaakte van zijn denken.

The Possibility of Inquiry. Meno’s Paradox from Socrates to Sextus door Gail Fine gaat aan de hand van Plato’s dialoog Meno over epistemologie, wat kennis precies is, en hoe we er aan kunnen komen.

In De hemelschijf van Nebra gaan archeoloog Harald Meller en journalist Kai Michel in op het belang van de vondst van dit wonderlijke object en vragen zich af of er rond 3500 voor Christus een hoogontwikkelde cultuur in centraal Europa heeft bestaan.

======================================

SLECHT NIEUWS

Omdat het Romeinse Rijk uit zichzelf helemáál niet interessant is, moet het altijd weer geforceerd worden geactualiseerd. Nu eens is het huidige Amerika vergelijkbaar met de ondergang van de Romeinse Republiek, dan weer is de Brexit zoiets als de gebroeders Gracchus. En Donald Trump is natuurlijk Cyrus. De oudheidkundige kan antieke ideeën tegenover moderne ideeën plaatsen, maar het vergelijken van processen en personen is vooral intellectueel heel vulgair.

De betekenis van de DNA-revolutie voor India: wetenschappelijke inzichten over de oostelijke tak van de Indo-Europese migraties worden genegeerd omdat het politiek slecht uitkomt.

======================================

INTERNET

Wetenschapscommunicatie – ook over de Oudheid – vindt steeds meer plaats op het internet en bloggers spelen een steeds belangrijker rol. “Blogs zijn”, in de woorden van Maarten Keulemans, “niet alleen een logische vervolgstap in het academisch publiceren, maar ook van grote waarde om de burger te wapenen met kennis en argumenten.” Uw redacteur was aanwezig bij een bijeenkomst van wetenschapsbloggers. Hier zijn drie lessen, daar is het antwoord op de prangende vraag waarom wetenschapsbloggers zonder uitzondering leuke mensen zijn, hier gaat het over voorlichting en idealisme en tot slot bromt uw redacteur ook nog wat.

======================================

EN TOT SLOT

Stel – we bespreken een denkbeeldige situatie – je hebt een hekel aan een egyptoloog. Dan is dit hét cadeau om zo iemand mee op de kast te krijgen.

Toota witharsechwanoo!

======================================

Oude nieuwsbrieven zijn hier en hier te raadplegen en een redactionele verantwoording is daar.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!

Mede mogelijk dankzij